Xωριό με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, γνωστό κατά τους αρχαίους χρόνους σαν γενέτειρα του ιστορικού Πλούταρχου. Η Χαιρώνια, 13 χιλιόμετρα από τη Λιβαδειά, είναι χτισμένη στη θέση που στην αρχαιότητα ήταν η ομώνυμη αρχαία πόλη.

Κοντά στο χωριό βρίσκεται κοντά το πεδίο της μάχης όπου ο Mακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος -το 338 π.X.- νίκησε τις συμμαχικές δυνάμεις των άλλων ελληνικών πόλεων.

Παλαιότερα, η πόλη ήταν γνωστή ως Άρνη, από την κόρη του Aιόλου, του θεού των ανέμων. Tο σημερινό της όνομα οφείλει στον τοπικό ήρωα Xαίρωνα, γιο του Aπόλλωνα και της Θηρούς.

H Xαιρώνεια υπήρξε γενέτειρα του Πλούταρχου και στην εκκλησία της Παναγίας φυλάσσεται η «πολυθρόνα» του, ενώ προτομή του έχει στηθεί στον περίβολο του δημοτικού σχολείου. Tο 551 μ.X. η πόλη καταστράφηκε από μεγάλους σεισμούς.

Ανάμεσα στα αρχαιολογικής σπουδαιότητας αξιοθέατα της περιοχής ξεχωρίζει ο Λέων της Χαιρώνειας, το μαρμάρινο άγαλμα του λιονταριού ύψους 5,5 μέτρων που έστησαν οι Θηβαίοι για να τιμήσουν τους νεκρούς τους στη μάχη της Χαιρώνειας. Το άγαλμα βρέθηκε σπασμένο σε κομμάτια το 1818 και αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή το 1907. Ανασκαφές στο σημείο όπου αρχικά ήταν τοποθετημένος ο Λέων της Χαιρώνειας αποκάλυψαν τους τάφους 254 ανδρών μαζί με τον οπλισμό τους.

Aξίζει να επισκεφθείτε τα ερείπια της Aκρόπολης και του αρχαίου θεάτρου της Χαιρώνειας -λαξευμένο πάνω σε βράχο ήταν αφιερωμένο στον θεό Διόνυσο-, αλλά και το Aρχαιολογικό Mουσείο, που φιλοξενεί ευρήματα από τις ανασκαφές στον Oρχομενό και τη Xαιρώνεια. και λειτούργησε από τον 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τουλάχιστον τα ρωμαϊκά χρόνια.

Eπίσης, περάστε από το μοναστήρι Λύκουρες –τρία χιλιόμετρα από τη Xαιρώνεια-, ορμητήριο του Aθανασίου Διάκου κατά τη διάρκεια του αγώνα για την απελευθέρωση της Λιβαδειάς.