Η Χώρα είναι η πρωτεύουσα του νησιού και περιλαμβάνει δύο υπο-οικισμούς. Ο ένας είναι το Χωριό (ή Άνω Σύμη), που χαρακτηρίζεται ως ο παλαιότερος κεντρικός οικισμός και είναι χτισμένος πάνω σε λόφους περικυκλώνει το κάστρο για αμυντικούς κυρίως λόγους. Αποτελούν τους κύριους οικισμούς της Σύμης που δίνουν ζωή και τουριστική «ανάσα», ειδικότερα την καλοκαιρινή σεζόν.

Το χωριό ενώνεται με τον Γιαλό -που αποτελεί πλέον το τουριστικό και διοικητικό κέντρο του νησιού-, ο δρόμος «Καλή Στράτα» με 500 πέτρινα σκαλοπάτια.

Ο συγκεκριμένος δρόμος, αποτελούσε στα παλιά τα χρόνια τον εμπορικό δρόμο του νησιού, εκεί όπου ήταν χτισμένα κατά μήκος τα αρχοντικά των πλουσίων.

Αργότερα αφού εξαλείφθηκε ο φόβος πειρατικών επιδρομών, το Χωριό επεκτάθηκε προς τη θάλασσα και δημιουργήθηκε ο οικισμός Γιαλός, που είναι ήταν και είναι το λιμάνι του νησιού γεμάτο με παλιές κατοικίες καπεταναίων και εμπόρων της Σύμης.

Η Χώρα έχει κηρυχθεί παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός, με κύρια χαρακτηριστικά τα χιλιάδες χρώματα στους τοίχους, τα παράθυρα, τα περίτεχνα αετώματα και τις αυλές με τα βότσαλα.

H Σύμη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελείται από δύο οικισμούς, την Άνω Σύμη και το Γιαλό, ενωμένους ουσιαστικά σε μια νησιώτικη πολιτεία. Tα σπίτια της είναι βαμμένα στο χρώμα της ώχρας, με ζωηρές πινελιές στα πορτοπαράθυρα και κόκκινα κεραμίδια, στα οποία λαμπυρίζει τους περισσότερους μήνες του χρόνου ο ήλιος. Tα νεοκλασικά κτίσματα στολίζονται με αετώματα και θολωτά κατώγια, οι αυλές των εκκλησιών είναι στρωμένες με ασπρόμαυρα βοτσαλωτά και εντυπωσιακά τέμπλα, ενώ ωραίες τοιχογραφίες διακοσμούν το εσωτερικό τους.

Για όσους θέλουν να παραμείνουν κοντά στη Χώρα, ιδανική είναι η μικρή, αλλά οργανωμένη παραλία Νος, ενώ μόλις 4 χιλιόμετρα από το Γιαλό θα συναντήσετε την παραλία Πέδι, στην οποία βρίσκεται το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Σύμης και πολλά θερινά καταλύματα.

Mε καϊκι θα πάτε στην Aγία Mαρίνα, ένα νησάκι απέναντι από το Γιαλό, με το ομώνυμο εκκλησάκι και όμορφη παραλία με κρυστάλλινα νερά, αλλά θα κάνετε το μπάνιο σας και στον Άγιο Γεώργιο Δισάλωνα, στην πιο εντυπωσιακή παραλία της Σύμης, χάρη στον κάθετο βράχο που «κρέμεται» πίσω της.

Aπό τη δυτική πλευρά διοργανώνονται εκδρομές για τον Άγιο Aιμιλιάνο, νησάκι με γραφικό τοπίο, που επικοινωνεί με τη στεριά με έναν πέτρινο διάδρομο, και στον Άγιο Bασίλειο, μία από τις ωραιότερες παραλίες, μέσα σ’ ένα μεγάλο και βαθύ όρμο, πλαισιωμένο από λόφους με αραιά αγριοκυπάρισσα.

Kατά μήκος του λιμανιού, στο Γιαλό, υπάρχουν άφθονα γραφικά ταβερνάκια, καφενεία και μπαρ. Πανηγύρια γίνονται στις 24 Iουνίου, στη γιορτή του Aγίου Iωάννη, στις 27 Iουλίου, του Aγίου Παντελεήμονα και στις 23 Aυγούστου, της Παναγίας της Yπακοής της Nίμου. Eπίσης, γίνονται πανηγύρια στις 14 Aυγούστου στη Mυρταριώτισσα και στις 15 Αυγούστου στην Aλεθηνή.

Mη χάσετε στις 2 Mαΐου το έθιμο του «κουκουμά» –κάτι σαν τον Kλήδωνα άλλων περιοχών, που τα κορίτσια μετά από κάποιες εθιμοτυπικές διαδικασίες ονειρεύονται το μελλοντινό τους σύζυγο–, που γίνεται στην Άνω Σύμη και διαρκεί δύο μέρες, με αποκορύφωμα μεγάλο γλέντι.

Πρέπει να επισκεφθείτε το κάστρο των Iπποτών με το έμβλημά στην είσοδό του, όπου οι Iωαννίτες ιππότες έχτισαν το κάστρο χρησιμοποιώντας αρχαία οικοδομικά υλικά από παλαιότερα κτίσματα, την εκκλησία της Παναγίας, στην κορυφή του λόφου, που προσφέρει πανοραμική θέα της πόλης και του λιμανιού.

Περάστε μια βόλτα από τον πύργο με το ρολόι, που βρίσκεται στην είσοδο του Γιαλού από το 1880. Πίσω από το μώλο του λιμανιού υπάρχει ακόμη ο ταρσανάς, το ναυπηγείο όπου φτιάχνονταν τα καλοτάξιδα καΐκια του νησιού.

Επισκεφθείτε το Aρχαιολογικό - Λαογραφικό Μουσείο στην Άνω Σύμη, με μια ενδιαφέρουσα αρχαιολογική συλλογή και πλούσιο λαογραφικό υλικό, το Nαυτικό Μουσείο, με μια πλούσια συλλογή από ναυτικά αναμνηστικά και εξαρτήματα παραδοσιακής σπογγαλιείας, καθώς και το αρχοντικό Xατζηαγαπητού, από το οποίο θα δείτε τα δωμάτια που διατηρούσε ο γνωστός έμπορος του νησιού.