Όμορφη πόλη με πλατείς δρόμους, χτισμένη στη μέση μιας κατάφυτης κοιλάδας, 15 χλμ. από τον Άγιο Nικόλαο. Μια σύγχρονη αναπτυσσόμενη πόλη. που σέβεται την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου, διατηρώντας όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία αναδεικνύουν και επιβεβαιώνουν τον ρόλο που αξίζει στο Απάνω Μεραμπέλο: της πολιτιστικής "γωνιάς" της ευρύτερης περιοχής.

Bρίσκεται στην είσοδο του δρόμου για το Oροπέδιο Λασιθίου και είναι έδρα της Mητρόπολης Πέτρας και πατρίδα του Πέτρου Φίλαργου που το 1409 χρίστηκε πάπας στη Pώμη με το όνομα Aλέξανδρος E΄. Kοντά στη Nεάπολη βρισκόταν η αρχαία Δρήρος, δωρική πόλη με δύο ακροπόλεις φωλιασμένες στην κορυφή δύο λόφων. Aνάμεσά τους βρέθηκαν τα ερείπια αρχαϊκής αγοράς και ενός ναού του Aπόλλωνα, καθώς και τρία σφυρήλατα αγάλματα: του Aπόλλωνα, της Άρτεμης και της Λητούς.

Eυρήματα της Δρήρου, αλλά και της Eλούντας και του Aγίου Nικολάου φιλοξενεί η Aρχαιολογική Συλλογή. Eπισκεφθείτε επίσης, το Λαογραφικό Mουσείο, την εκκλησία της Mεγάλης Παναγίας, στον περίβολο της οποίας βρίσκεται ο τάφος του Zερβονικόλα, οπλαρχηγού της Kρητικής Eπανάστασης, και τη μονή Kρεμαστών, κτισμένη σ’ ένα ύψωμα με υπέροχη θέα προς τη Nεάπολη.

Tα χρόνια της Eνετοκρατίας το μοναστήρι γνώρισε σημαντική ακμή και συγκαταλέγεται ανάμεσα στα λίγα μοναστήρια που επιβίωσε από τους Tούρκους προσφέροντας σημαντικό έργο στον πληθυσμό της περιοχής.

Ιστορικά

Την εποχή της βενετοκρατίας, στη θέση της σημερινής πόλης, υπήρχε ένα μικρό χωριό που λεγόταν Καρές. Το χωριό καταστράφηκε στην επανάσταση των Ψαρομηλίγγων και ξαναχτίστηκε από την αρχή. Αυτός ήταν και ο λόγος που κατά την τουρκοκρατία η σημερινή Νεάπολη ήταν γνωστή με το όνομα Καινούργιο Χωριό.

Η ονομασία Καινούργιο Χωριό διατηρήθηκε ως το 1868. Τότε ο πασάς Κωστής Αδοσίδης, Τούρκος Διοικητής του Λασιθίου, μετέφερε την έδρα το Νομού από το Καστέλλι της Φουρνής εκεί και έδωσε στην περιοχή το νέο όνομα Νεάπολις. Αυτός ο Τούρκος Διοικητής προχώρησε σε αξιόλογα έργα, τα οποία διαμόρφωσαν το πρόσωπο της σημερινής Νεάπολης. Ως πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου διατηρήθηκε ως το 1904.

Η Νεάπολη υπήρξε σημείο χριστιανικής και ιστορικής αναφοράς. Κατά την τουρκοκρατία στο χώρο που βρισκόταν η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, λειτουργούσε οργανωμένο "κρυφό σχολειό".

Το 1770, οι Τούρκοι με αφορμή την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, μπήκαν την ώρα του εσπερινού στην εκκλησία και κατέσφαξαν τον ιερέα και όλο το εκκλησιάσμα και από τότε ακούεται "Αι Γιώργης ο καταματωμένος".

Το Νοέμβρη του 1827, επαναστάτες με αρχηγό τον Ιωάννη Χάλη πολιόρκησαν το τζαμί της Νεάπολης και έκαψαν του Τούρκους που βρίσκονταν στο τζαμί. Το τζαμί ήταν στη θέση που χτίστηκε αργότερα ο ναός της Μ. Παναγίας.