Το μεγαλύτερο χωριό στα βόρεια του νησιού, που απέχει 16 χιλιόμετρα από το Βαθύ. Ο Σταυρός είναι χτισμένος σε μια τοποθεσία που σχεδόν ισαπέχει από τις τρεις θάλασσες που περιέγραψε ο Όμηρος ότι φαινόταν από το παλάτι του Οδυσσέα.

Όλη η περιοχή γύρω από το Σταυρό έχει ιστορική σημασία αφού σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα στον όρμο Πόλη –επίνειο του χωριού– εδώ βρισκόταν η ομηρική Ιθάκη και το ανάκτορο του Οδυσσέα. Συγκεκριμένα αυτό αποδεικνύεται από τη μακέτα στην πλατεία του χωριού, πάνω από την θέση όπου σήμερα λέγεται Σχολή Ομήρου.

Στην πλατεία του χωριού ο βυζαντινός ναός του Σωτήρα και το όμορφο πάρκο με την προτομή του Οδυσσέα και την αναπαράσταση του Οδυσσειακού Ανακτόρου, έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Bruno Mazzali, παρουσιάζουν μία εικόνα μοναδική και σπάνια για χωριό της Ελληνικής υπαίθρου.

Το χωριό με τις φροντισμένες αυλές, τα παλιά πετρόκτιστα σπίτια και τα καταστήματα που φαίνεται να διατηρούν μια ρετρό νοσταλγία εκπέμπει νοικοκυροσύνη και έχει ζωή κυρίως από το Πάσχα και έπειτα αφού το χειμώνα ζουν εδώ μόλις 350 κάτοικοι. Εάν δεν επιλέξετε το Σταυρό για την διαμονή σας, θα έρθετε εδώ είτε για να γευματίσετε είτε για προμήθειες στα πολύ συμπαθητικά μπακάλικά του.

Αξίζει να επισκεφθείτε τη σπηλιά του Λοΐζου, όπου βρέθηκαν ίχνη ιερού του 9ου π.Χ. αιώνα και κεραμικά από τη Μυκηναϊκή μέχρι τη Ρωμαϊκή εποχή, τα ερείπια αρχαίου οικισμού (3ης π.Χ. χιλιετίας), στα Πηλικάτα, τις εκκλησίες της Αγίας Βαρβάρας και της Ζωοδόχου Πηγής, αλλά και το Παλάτι του Τζανή, αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής της εποχής της Αγγλοκρατίας.

Θα συναντήσετε στο λόφο των Πηλικάτων, βόρεια του Σταυρού, το αρχαιολογικό μουσείο, ένας κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος, λόγω της υπάρξεως λειψάνων περιτειχισμένου οικισμού πρωτοελλαδικής και μυκηναϊκής περιόδου.

Επίνειο του Σταυρού είναι ο όρμος της Πόλης με το γραφικό αγκυροβόλιο των ψαροκάικων και την μεγάλη οργανωμένη παραλία. Εδώ θα απολαύσετε τον ίσκιο και τη δροσιά που χαρίζουν πανύψηλα δέντρα, κυρίως πεύκα, λεύκες και κυπαρίσσια, τα οποία φτάνουν ως την άκρη της θάλασσας. Θα κολυμπήσετε στο λιμανάκι, όπου μπορείτε να νοικιάσετε θαλάσσια ποδήλατα και κανό.

Μεγάλο διήμερο πανηγύρι γίνεται στο χωριό στις 5 και 6 Αυγούστου, στη γιορτή του Σωτήρος.