Ο Κερατόκαμπος αποτελεί το επίνειο των κατοίκων της Άνω Βιάννου. Πρόκειται για παραθαλάσσιο οικισμό με 156 κάτοικους. Η ακτή του έχει μήκος 7 περίπου χιλιομέτρων και βόρεια αυτής απλώνεται η κοιλάδα του Κερατοκαμπίτη ποταμού. Ο ποταμός ξεκινά από το ύψος περίπου της Άνω Βιάννου και ακολουθεί πορεία διαμέσου του πανέμορφου και άγριου φαραγγιού της Πορτέλας, το οποίο συνεχίζεται σε ένα μικρότερο φαράγγι που ονομάζεται "Του Πισκόπη το Πήδημα", από έναν θρύλο που διασώζεται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με το θρύλο...

Σύμφωνα με το θρύλο, ένας επίσκοπος έτρεχε με το άλογό του να ξεφύγει από τους Τούρκους που τον κυνηγούσαν. Όταν έφτασε στην κόψη του φαραγγιού, πήγε να ριχτεί μέσα με το άλογό του για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων, αλλά το άλογό του κατάφερε να πηδήξει μακριά και να περάσει απέναντι και έτσι γλίτωσαν και οι δύο. Το εκκλησάκι του Άη Γιώργη που βρίσκεται κοντά λένε ότι το έκτισε ο Επίσκοπος για να ευχαριστήσει τον Άγιο στον οποίο απέδωσε το θαύμα της σωτηρίας τους.

Στα βόρεια της ακτής του Κερατόκαμπου βρίσκεται η κοιλάδα του Κερατοκαμπίτη ποταμού. Ο ποταμός αυτός ακολουθεί πορεία μέσα από το άγριο φαράγγι της Πορτέλας, το οποίο συνεχίζεται σε ένα μικρότερο φαράγγι. Το φαράγγι αυτό λέγεται «Του Πισκόπη το Πήδημα» από έναν θρύλο που διασώζεται από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ο θρύλος μιλά για έναν επίσκοπο που έτρεχε έφιππος να ξεφύγει από τους Τούρκους που τον καταδίωκαν. Με το που έφτασε στην άκρη του φαραγγιού, το άλογό του πήδηξε μακριά και κατάφερε να περάσει απέναντι. Έτσι, σώθηκε ο επίσκοπος και λέγεται ότι σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Άγιο Γεώργιο (σε αυτόν απέδωσε τη σωτηρία) έχτισε το σημερινό ναό του Αγίου Γεωργίου.

Στην περιοχή ευδοκιμεί το τροπικό φυτό «αρμυρίκι», το οποίο ζει με θαλασσινό νερό.

Προέλευση Ονομασίας

Την προέλευση του ονόματός του οικισμού διεκδικούν διάφορες θεωρίες: Σύμφωνα με τον Spratt, ναυτικό περιηγητή του 19ου αιώνα, προέρχεται από την αρχαία πόλη Κεραία. Άλλοι διατείνονται ότι ονομάστηκε έτσι επειδή η κοιλάδα που βρισκόταν πίσω από τον Κερατόκαμπο ήταν γεμάτη χαρουπιές, που αλλιώς τις ονόμαζαν κερατιές.

Μια άλλη υπόθεση τη συνδέει με το βράχο που βρίσκεται στα βόρεια του όρμου, το Κέρατο. Το Κέρατο είναι ένας απότομος ασβεστολιθικός βράχος 617 μέτρων. Πρόκειται για ένα έξαρμα ορατό από παντού τόσο χαρακτηριστικό της περιοχής, ώστε ανέκαθεν τραβούσε την προσοχή των επισκεπτών. Πλέον αποτελεί ένα από τα σημεία αναφοράς του Κερατόκαμπου. Στην κορυφή του, από όπου φαίνεται ολόκληρη η περιοχή της Βιάννου, υπάρχουν ίχνη από τα ερείπια ενός ενετικού φρουρίου, που λέγεται ότι κτίστηκε για να έχουν εποπτεία σε όλη την περιοχή την εποχή της πειρατείας. Σύμφωνα με μια άποψη, το Κέρατο κρύβει μέσα του τα ερείπια της αρχαίας πόλης Κεραίας, κάτι που στηρίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και πιθανά στην ύπαρξη του μεγαλύτερου σπηλαίου της περιοχής, το Νυχτεριδόσπηλιο, στο οποίο, επίσης, έχουν βρεθεί αρχαία αντικείμενα.

Ως λιμάνι, ο Κερατόκαμπος, εξυπηρέτησε παλαιότερα τις αποβιβάσεις και επιδρομέων, αλλά και αργότερα των αγωνιστών των επαναστάσεων που μετέφεραν πολεμοφόδια κατά τη διάρκεια των Κρητικών απελευθερωτικών αγώνων.

Αρχαιολογική Αξία

Η ευρύτερη περιοχή έχει σημαντική αρχαιολογική αξία. Εδώ, κοντά λατρευόταν η Μινωίτισσα Θεά του Τοκετού, η Ειλείθυια. Επίσης, η αρχαιότερη ονομασία για τη χαρουπιά είναι κερατωνία ή κερωνία, γεγονός που επιβεβαιώνει κάπως μία από τις εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας.

Αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως ίχνη από τα ερείπια ενός ενετικού φρουρίου, που θεωρείται ότι κτίστηκε για να αντιμετωπιστούν οι πειρατικές επιδρομές. Σύμφωνα με μια άποψη, στο βράχο Κέρατο βρίσκονται πιθανότατα τα ερείπια της αρχαίας πόλης Κεραίας, κάτι που στηρίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα, όπως και στα αρχαία αντικείμενα που βρέθηκαν στο Νυχτεριδόσπηλιο, το μεγαλύτερο σπήλαιο στην περιοχή.

Σύγχρονη Ιστορία

Την περίοδο των Επαναστάσεων κατά των Τούρκων, στον Κερατόκαμπο μεταφέρονταν πολεμοφόδια. Επίσης, το λιμάνι του εξυπηρέτησε τις αποβιβάσεις των επιδρομέων. Αξιοσημείωτο είναι ότι τον περασμένο αιώνα στον τόπο αυτό λειτουργούσε τελωνείο, με διορισμένο τελώνη.

Ο Κερατόκαμπος άρχισε να κτίζεται και να κατοικείται από τη δεκαετία του '50 και έπειτα. Μέχρι τότε το μόνο που υπήρχε στην περιοχή ήταν κάποια μικρά κτίσματα - αποθήκες που εξυπηρετούσαν τους εμπόρους που ήθελαν να αποθηκεύουν τα προϊόντα τους, όπως το λάδι, τα χαρούπια, τα κίτρα κ.ά. Τα κτίρια αυτά ήταν γνωστά ως Μαγατζέδες και δημιουργηθήκαν στις αρχές του 20ού αιώνα (1900-1930).

Ο Κερατόκαμπος ήταν μία "Σκάλα", δηλαδή ένα μικρό εμπορικό κέντρο, ένα από αυτά που είχε ιδρύσει η τότε Κρητική Πολιτεία, ως σταθμούς για τη φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτων από και προς άλλες πόλεις και οικισμούς της Κρήτης, καθώς το οδικό δίκτυο ήταν πολύ περιορισμένο.

Επίσης, στους Μαγατζέδες εγκαταστάθηκε αργότερα και το πρώτο τηλέφωνο της περιοχής, ώστε να εξυπηρετηθεί η επικοινωνία.

Σταδιακά, μετά τη δεκαετία του ‘80, αναπτύχθηκε η τουριστική υποδομή και ο Κερατόκαμπος, όπως και το γειτονικό Καστρί, δέχονται πολλούς τουρίστες σε ετήσια βάση.