H Ουρανούπολη είναι το κατώφλι του Άθω. Είναι ο τελευταίος κοσμικός τόπος στον οποίο φθάνει ο επισκέπτης που σκοπεύει να επισκεφθεί τη μοναστική πολιτεία. Καθημερινά από το μικρό λιμάνι στη σκιά του Πύργου ξεκινούν τα καράβια στα οποία επιβιβάζονται οι προσκυνητές (αφού προηγουμένως εφοδιαστούν από το «γραφείο προσκυνητών» τη σχετική άδεια) για να φθάσουν στο επίνειο του Αγίου Όρους, τη Δάφνη.

Η Ουρανούπολη του χθές

H Oυρανούπολη πήρε το όνομά της από την αλεξανδρινή πόλη που ίδρυσε το 315 π.Χ. ο Αλέξαρχος, ο γιός του Αντιπάτρου και αδελφός του Κασσάνδρου. Η πόλη αυτή κτίσθηκε πάνω στα ερείπια της Σάνης αποικίας των Ανδρείων, την οποία κατέστρεψε εκ θεμελίων ο Φίλιππος ο Β΄. Σωζόμενα νομίσματά της φέρουν την επιγραφή "ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΠΟΛΕΩΣ" και άλλα «ΟΥΡΑΝΙΔΩΝ ΠΟΛΕΩΣ» και παράσταση της Ουρανίας Αφροδίτης, καθισμένης σε σφαίρα από τη μια όψη και από την άλλη τον ήλιο ακτινοστεφή με οκτώ ακτίνες.

Το 10ο αιώνα στη χερσόνησο του Άθω ιδρύονται τα πρώτα μοναστήρια. Ένα από αυτά είναι και η "Μονή Ζυγού" ή "Φραγγόκαστρο" που βρίσκεται κοντά στην Ουρανούπολη, όπου ασκήθηκε για ένα περίπου χρόνο ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης ο ιδρυτής της Μεγίστης Λαύρας. Η Μονή αυτή βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της ανασκαφής κατά την οποία αποκαλύπτονται σημαντικά ευρήματα και κατέχει το σπουδαίο προνόμιο να είναι η μοναδική εκτός Αγίου Όρους και επομένως να είναι επισκέψιμη από γυναίκες.

Στις αρχές του 14ου αιώνα χτίζεται από τη Μονή Βατοπαιδίου ο βυζαντινός Πύργος που δεσπόζει στη νοτιοδυτική άκρη του χωριού με σκοπό τη προστασία του μετοχιού και είναι ο πιο μεγάλος και ο πιο καλά διατηρημένος (ιδιαίτερα μετά από την πρόσφατη αναπαλαίωσή του από τη 10η εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων) στη Χαλκιδική. Το 19ο αιώνα μετά από σεισμό γκρεμίζεται ο τελευταίος όροφός του. Τότε επισκευάζεται και παίρνει τη τελική του μορφή. Παράλληλα κτίζονται τα συνοδευτικά του κτίρια. Ένα από αυτά στεγάζει σήμερα το γραφείο της κοινότητας.

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή πρόσφυγες από τα νησιά του Μαρμαρά στη Προποντίδα συγκεντρώνονται στο χώρο αυτό βρίσκοντας στέγη στο Πύργο, στα κοντινά του κτίρια και σε αντίσκηνα. Το 1926 κτίζονται από μια γερμανική εταιρεία τα πρώτα σπίτια του χωριού, κάποια από τα οποία διατηρούνται ακόμη. Αργότερα οι κάτοικοι χτίζουν την Εκκλησία, το Σχολείο και αρχίζει να οργανώνεται μια κοινότητα με το όνομα «Προσφόριον», ύστερα «Πύργος» και γύρω στο 1960 παίρνει το οριστικό της όνομα «Ουρανόπολη». Το 1928 συνδέεται με τη ζωή του χωριού το ζεύγος Lock που εγκαθίσταται στον πύργο. Η συνεργασία του ζεύγους που χρησιμοποιεί σχέδια αντιγραμμένα από κώδικες των μοναστηριών με κατοίκους του χωριού που γνωρίζουν τη τέχνη του χαλιού, βάζει τα θεμέλια μίας τοπικής βιοτεχνίας που έδωσε δουλειά και έσοδα σε πολλές οικογένειες. Τη δεκαετία του '60 έρχονται οι πρώτοι τουρίστες, κατασκευάζονται δρόμοι, έρχεται ο ηλεκτρισμός, κτίζεται το ξενοδοχείο Ξενία.

Η Ουρανούπολη του σήμερα

Σήμερα η Ουρανούπολη θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα θέρετρα της βόρειας Χαλκιδικής. Διαθέτει αρκετά εστιατόρια και καταλύματα για διαμονή όπως, ενοικιαζόμενα δωμάτια, studios, επιπλωμένα διαμερίσματα και ξενοδοχεία που μπορούν να προσφέρουν στον επισκέπτη καλό φαγητό και άνετη παραμονή. Τους θερινούς μήνες κάθε μέρα εκτελούνται κρουαζιέρες από το λιμάνι του χωριού στη δυτική πλευρά του Άθω, στις οποίες μπορεί κανείς να δει (από μακριά) όσα μοναστήρια βρίσκονται εκεί. Μπορεί ακόμη να χαρεί τη θάλασσα στις όμορφες και καθαρές ακτές της ή να εκδράμει δια θαλάσσης στα απέναντι νησιά, τα Δρένια. Για όσους αγαπούν τη φύση υπάρχουν αρκετοί δρόμοι περιπάτου στους κοντινούς κατάφυτους από ελιές και πεύκα λόφους. Έχουν ακόμη τη δυνατότητα να επισκεφθούν την περιοχή "Σέρβικο" στη Βόρεια πλευρά της χερσονήσου η τη «Μονή Ζυγού» που απέχει μόλις 2 χιλιόμετρα από το χωριό. Στο χωριό μπορεί να επισκεφθεί τον βυζαντινό πύργο σε μια πτέρυγα του οποίου υπάρχει έκθεση βυζαντινών αρχαιοτήτων και εικόνων.

Σε κάποια μαγαζιά λαϊκής τέχνης υπάρχουν τα φημισμένα χαλιά με τα βυζαντινά σχέδια και τα χαλιά από τρίχα κατσίκας καθώς και δείγματα βυζαντινής αγιογραφίας ή κοσμήματα φτιαγμένα με φυσικές πρώτες ύλες. Μπορεί επίσης να προμηθευτεί προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας όπως λάδι, κρασί, μέλι, τσίπουρο, ρίγανη, διάφορα τσάγια κ.ά. Τα βράδια στις ταβέρνες μπορεί να γευτεί τα φρέσκα ψάρια του Σιγγιτικού και να απολαύσει ξένοιαστες στιγμές στα διάφορα σημεία αναψυχής και αν σταθεί τυχερός μπορεί να ζήσει και πολιτιστικές εκδηλώσεις που συμβαίνουν τις πανσέληνες νύχτες του Αυγούστου.