Στη μαγεία των πεύκων...

Πηγαίνετε μια εκδρομή στα βουνά για να ανακαλύψετε πόσο διαφορετική είναι η θέα του νησιού από εκεί. Οι κορυφές του Τροόδους, που υψώνονται μέχρι και 2.000 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, προσφέρουν εξαιρετική πανοραμική θέα σε όλες τις άκρες του νησιού, είναι το ιδανικό μέρος για λίγες στιγμές δροσιάς μετά τη ζέστη των παραλίων και είναι πολύ δημοφιλείς σε όσους θέλουν να απολαύσουν τον βουνίσιο αέρα και να απολαύσουν τη φύση σε όλο το μεγαλείο της. Γραφικά χωριά, κάποια με πλακόστρωτους δρόμους και διατηρημένη τη λαϊκή αρχιτεκτονική τους, φωλιάζουν μέσα στις πλαγιές του βουνού ανάμεσα στα πεύκα ή μέσα στα αμπέλια και τα περιβόλια.

Γενικά

Το Τρόοδος είναι η ψηλότερη οροσειρά της Κύπρου με κορυφές που φτάνουν σε ύψος τα 1.951 μέτρα. Διοικητικά η οροσειρά του Τροόδους χωρίζεται ανάμεσα σε τέσσερις επαρχίες, την επαρχία Λευκωσίας στα βόρεια, την επαρχία Πάφου στα δυτικά, την επαρχία Λεμεσού στα νότια και την επαρχία Λάρνακας στα ανατολικά. Πολυάριθμα χωριά βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρη την οροσειρά, εκτός από το Δάσος Πάφου στα δυτικά, στο οποίο δεν διαμένουν μόνιμοι κάτοικοι. Τα ορεινά χωριά του Τροόδους είναι κυρίως συγκεντρωμένα στις κοιλάδες της Μαραθάσας και της Σολέας στα βόρεια, της περιοχής Πιτσιλιάς στο κέντρο, των Κρασοχωριών της επαρχίας Λεμεσού και Πάφου στα νότια και σε μέρος της περιοχής Ορεινής στα ανατολικά. Με τη στενή έννοια Τρόοδος ονομάζεται η περιοχή κοντά στην κορυφή της Χιονίστρας. Εκεί συναντούνται οι τρεις δρόμοι που συνδέουν το βουνό με τη Λευκωσία, τη Λεμεσό και τον Πρόδρομο, από όπου και προέρχεται η ονομασία (τρεις οδοί - Τρόοδος).

Ο ορεινός όγκος του Τροόδους καταλαμβάνει το κεντρικό και νοτιοδυτικό μέρος του νησιού. Η έκτασή του καλύπτει τα 2/3 του νησιού, ενώ αποτελεί το κυρίαρχο μορφολογικό και γεωλογικό γνώρισμα της Κύπρου. Η οροσειρά του Τροόδους φιλοξενεί μεγάλες δασικές εκτάσεις και πλούσια χλωρίδα με σημαντικό αριθμό ενδημικών φυτών. Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο στην υδατική οικονομία του νησιού, καθώς από αυτό πηγάζουν οι κυριότεροι ποταμοί, ενώ συμβάλλει ουσιαστικά στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων. Λόγω του φυσικού περιβάλλοντος, του κλίματος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, το Τρόοδος αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης περιηγητών και τόπο αναψυχής.

Η οροσειρά του Τροόδους παρουσιάζει ποικιλόμορφο ανάγλυφο. Το κεντρικό μέρος χαρακτηρίζεται από ομαλές πλαγιές και αποστρογγυλεμένες κορυφές, ενώ περιμετρικά ακολουθεί πιο τραχύ ανάγλυφο που χαρακτηρίζεται από απότομες πλαγιές και βαθιές κοιλάδες με πυκνό υδρογραφικό δίκτυο. Οι νοτιοδυτικές παρυφές χαρακτηρίζονται από υψώματα με σχετικά επίπεδες επιφάνειες, τα οποία χωρίζονται από βαθιές κοιλάδες. Τα όρια του Τροόδους είναι τα παράλια στα βορειοδυτικά, δυτικά και νότια και η προσχωσιγενής πεδιάδα της Μεσαορίας στα βόρεια και βορειοανατολικά. Οι σημαντικότερες κορυφές του Τροόδους είναι από τα δυτικά προς τα ανατολικά: ο Τρίπυλος (1.362 μ.), ο Κύκκος (1.318 μ.), η Χιονίστρα ή Όλυμπος (1.951 μ.), η Μαδαρή (1.613 μ.), η Παπούτσα (1.554 μ.) και τα Κιόνια (1.423 μ.). Το Εθνικό Δασικό Πάρκο του Τροόδους καλύπτει έκταση 9.337 εκταρίων γύρω από το όρος Όλυμπος. Στην περιοχή του Τροόδους υπάρχουν πέντε προστατευόμενες φυσικές περιοχές, που περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο «NATURA 2000».

Περιπλανηθείτε στα δρομάκια των χωριών της κοιλάδας της Σολέας, γνωστή και σαν «κοιλάδα των μήλων» και της Μαραθάσας, γνωστή και σαν «κοιλάδα με τις κερασιές» που φημίζονται για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους και τις Βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια. Γνωρίστε τον παραδοσιακό χαρακτήρα των χωριών της περιοχής της Πιτσιλιάς, την εναλλαγή του τοπίου, τις υπέροχες εκκλησίες και τη φιλοξενία των κατοίκων αλλά και τα Κρασοχώρια, φημισμένα για τα αμπέλια και το κρασί τους και επισκεφθείτε τα μικρά τοπικά οινοποιεία, για ξενάγηση και δοκιμή κρασιών.

Υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα να κάνετε από ορεινή ποδηλασία, τένις, τοξοβολία, ιππασία, ψάρεμα με καλάμι σε κάποιο από τα φράγματα ή ακόμα και σκι μέσα στο χειμώνα. Τα πολλά μονοπάτια της φύσης σας παίρνουν σε μέρη μοναδικής ομορφιάς δίπλα από μυρωδάτα πεύκα, τρεχούμενα νερά και μικρούς καταρράκτες, σταματώντας σε κάποιο από τα σκιερά μέρη για πικνίκ. Χάρη στο κλίμα, το φυσικό περιβάλλον, την ποικιλότητα του τοπίου και την πολιτιστική του κληρονομιά, το Τρόοδος προσφέρει πολυάριθμες ευκαιρίες άθλησης, αναψυχής και τουρισμού. Μέσα στα κρατικά δάση της Κύπρου υπάρχουν 52 σηματοδοτημένα μονοπάτια μελέτης της φύσης με συνολικό μήκος 232,5 χιλιόμετρα. Κάποια από αυτά τα μονοπάτια είναι μέρος του Ευρωπαϊκού μονοπατιού E4, ένα διεθνές δίκτυο 11 μακρινών περιπατητικών διαδρομών που διασχίζει όλη την Ευρώπη.

Επιπλέον, για την αναψυχή του κοινού λειτουργεί μεγάλος αριθμός οργανωμένων εκδρομικών χώρων. Σε ό,τι αφορά τα αθλήματα, ιδανικές συνθήκες ορεινής ποδηλασίας προσφέρει το δασικό οδικό δίκτυο, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η οργάνωση δικτύου ποδηλατικών διαδρομών. Επίσης, κατά τους χειμερινούς μήνες στην περιοχή της Χιονίστρας λειτουργεί Χιονοδρομικό Κέντρο με πίστες αλπικού σκι και μακράς διαδρομής.

Το Τρόοδος διαθέτει πολλά ξενοδοχεία, παραδοσιακές οικίες και ξενώνες αγροτουρισμού ή αγροτουριστικά καταλύματα. Υπάρχουν σχεδόν 2.000 κλίνες σε διάφορες εγκαταστάσεις, από στοιχειώδη καταλύματα στα χωριά μέχρι ξενοδοχεία 4 αστέρων. Αξίζει να αναφερθεί ότι το Τρόοδος έχει καταταχθεί μέσα στους δέκα καλύτερους αναδυόμενους αγροτικούς τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης κατά το Φόρουμ "Άριστοι Ευρωπαϊκοί Προορισμοί" στη Λισαβόνα τον Οκτώβριο του 2007.

Η παράδοση και η κληρονομιά αποτελούν σημαντικό τμήμα της ζωής στην περιοχή, όπου υπάρχουν πολλά μικρά μουσεία και κέντρα αφιερωμένα σε παραδοσιακές τέχνες, στο περιβάλλον, στην εικονογραφία και στην αγροτική ζωή. Τα τοπικά πανηγύρια στη γιορτή του προστάτη αγίου κάθε χωριού είναι βασικό κομμάτι της ζωής στην περιοχή. Άλλες εκδηλώσεις καλύπτουν ευρεία γκάμα θεμάτων όπως τα φεστιβάλ λαϊκής τέχνης, οι εκθέσεις ψωμιού, διατηρημένων γλυκών, κρέατος και άλλων τοπικών προϊόντων και οι εκδηλώσεις δοκιμής κρασιών.

UNESCO

Διάσπαρτες σε όλη την Περιοχή του Τροόδους βρίσκονται εκκλησίες και μοναστήρια, τα οποία αποτελούν εξαίρετα Μνημεία Βυζαντινής Τέχνης. Χαρακτηριστικές είναι οι εκκλησίες με αμφικλινή ξύλινη στέγη καλυμμένη από επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια, ρυθμός που επικράτησε στην περιοχή από το 12ο αιώνα. Δέκα ναοί του Τροόδους έχουν ενταχθεί στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, κυρίως για τις τοιχογραφίες που καλύπτουν το εσωτερικό τους και οι οποίες αποτελούν εξαίρετα δείγματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής μνημειακής ζωγραφικής.

Στον κατάλογο έχουν ενταχθεί οι ακόλουθες εκκλησίες:

-Εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Στέγης στην Κακοπετριά
-Εκκλησία της Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά
-Εκκλησία της Παναγίας Φορβιώτισσας (Ασίνου) στο Νικητάρι
-Εκκλησία της Παναγίας της Ποδύθου στη Γαλάτα
-Εκκλησία της Παναγίας στο Μουτουλλά
-Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά
-Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι στην περιοχή Πλατανιστάσας
-Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι
-Μονή του Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη
-Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στο Παλαιχώρι

Αξιοθέατα - Μνημεία

- Το Αγροτικό Μουσείο Φικάρδου. Εγκαταλελειμμένο στις αρχές του 19ου αιώνα, το χωριό Φικάρδου, που βρίσκεται στη επαρχία Λευκωσίας, έχει κηρυχτεί αρχαίο μνημείο και αναστυλώθηκε προσεκτικά για να διατηρηθούν τα σπίτια του 18ου αιώνα με την αξιοπρόσεκτη ξυλουργική και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Δύο στα τρία σπίτια έχουν μετατραπεί σε μουσεία που περιέχουν αγροτικά εργαλεία και άλλα αντικείμενα που συνδέονται με την αγροτική ζωή. Το χωριό κέρδισε το Βραβείο Europa Nostra το 1987.
- Την Ιερά Μονή Μαχαιρά. Βρίσκεται σε υψόμετρο 870 μέτρα στην πλαγιά του βουνού Κιόνια σε μια γραφική γούβα των βουνών του Μαχαιρά. Στεγάζει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Μαχαιρά, που αποδίδεται στον Άγιο Λουκά τον Ευαγγελιστή.
- Την Ιερά Μονή Παναγίας του Κύκκου, το πλουσιότερο και πιο γαλαντόμο από τα μοναστήρια της Κύπρου, βρίσκεται στην περιοχή της Μαραθάσας. Είναι χτισμένο στην κορυφή του βουνού, σε υψόμετρο 1.318 μέτρα βορειοδυτικά του Τροόδους. Αφιερωμένο στην Παναγία, κατέχει μια από τις τρεις εικόνες που αποδίδονται στον Άγιο Λουκά τον Ευαγγελιστή. Η εικόνα, σκεπασμένη με ασημένιο κάλυμμα, είναι μέσα σε μια θήκη από ταρταρούγα και σεντέφι και βρίσκεται μπροστά στο εικονοστάσι. Βρίσκεται 20 χλμ. δυτικά του χωριού Πεδουλάς.
- Την Ιερά Μονή Τροοδίτισσας. Βρίσκεται 5 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού Πλάτρες.
- Την Εκκλησία Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κεντρικά στην οροσειρά του Τροόδους, λίγο έξω από το χωριό Καλοπαναγιώτης.
- Την Εκκλησία της Παναγίας Ποδύθου, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Γαλάτα.
- Την Εκκλησία Αγίου Νικολάου της Στέγης, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Κακοπετριά.
- Την Εκκλησία Σταυρού του Αγιασμάτι, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται περίπου 3 χλμ. έξω από το ορεινό χωριό της Πλατανιστάσας.
- Την Εκκλησία Παναγίας του Μουτουλλά, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Μουτουλλάς.
- Την Εκκλησία Παναγίας του Άρακα, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται έξω από το χωριό Λαγουδερά.
- Τον Ιερό Ναό Παναγίας Φορβιώτισσας (Ασίνου), ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι.
- Την Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πεδουλάς.
- Την Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πελέντρι.
- Την Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Παλαιχώρι.

Ιστορία

Το Όρος Τρόοδος δημιουργήθηκε στο βυθό της Τηθύος Θάλασσας κατά το ανώτερο Κρητιδικό (πριν 90 εκ. χρόνια) με ανύψωση του ωκεάνιου πυθμένα στα όρια καταβύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από την ευρασιατική. Ακολούθησε η ανύψωση και σταδιακή ανάδυση του βουνού μέσα από τη θάλασσα, κυρίως κατά την περίοδο της Αλπικής Ορογένεσης κατά το Ολιγόκαινο και Μειόκαινο. Κυριότερος γεωλογικός σχηματισμός της οροσειράς είναι το οφιολιθικό σύμπλεγμα, ο οποίος αποτελεί κομμάτι του ωκεάνιου φλοιού. Η ανύψωση και η διαφορική διάβρωση έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση πλήρους σειράς των πετρωμάτων του μανδύα σε τοπογραφική αναστροφή, με τα πλουτώνια πετρώματα να απαντώνται γύρω από την κορυφή της Χιονίστρας. Ακολουθούν φλεβικά, ηφαιστειακά και χημικά ιζήματα. Το οφιολιθικό σύμπλεγμα του Τροόδου θεωρείται το πιο πλήρες και καλά μελετημένο παγκόσμια. Εκτός από το οφιολιθικό σύμπλεγμα, στο νοτιοδυτικό μέρος του ορεινού όγκου παρατηρείται ένας ιδιαίτερος γεωλογικός σχηματισμός, η Γεωτεκτονική Ζώνη των Μαμωνιών. Αποτελείται από σειρά εκρηξιγενών, ιζηματογενών και σε πολύ μικρότερη αναλογία μεταμορφωμένων πετρωμάτων, ηλικίας από 210 μέχρι 95 εκατομμυρίων ετών. Τα πετρώματα αυτά εκτιμάται ότι είναι εξ ολοκλήρου αλλόχθονα σε σχέση με τον οφιόλιθο του Τροόδους. Με την επώθησή τους στο οφιολιθικό σύμπλεγμα του Τροόδου δημιούργησαν ένα συνονθύλευμα κατακερματισμένων και διαταραγμένων πετρωμάτων.

Το οφιολιθικό σύμπλεγμα του Τροόδους κρύβει τεράστιο ορυκτό πλούτο. Πλούσια κοιτάσματα αμιάντου, χρωμίτη, χαλκούχων σιδηροπυριτών, όπως επίσης χρυσού και αργύρου είναι διάσπαρτα στην οροσειρά. Η εκμετάλλευση του χαλκού έπαιξε ιστορικά καθοριστικό ρόλο στην οικονομία και τον πολιτισμό της Κύπρου. Η Κύπρος κατέστη ένα από τα πρώτα κέντρα εντατικής εκμετάλλευσης του χαλκού στην αρχαιότητα, ενώ η λατινική ονομασία του χαλκού προέρχεται από την ονομασία του νησιού.

ΤΑ ΧΩΡΙΑ & ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΤΡΟΟΔΟΥΣ

Γενικά

Το Τρόοδος περιλαμβάνει πέντε διαφορετικές περιοχές με κέντρο το όρος Όλυμπος, την υψηλότερη κορυφή στην Κύπρο (1.952 μέτρα):

1. Την περιοχή ορεινών θερέτρων Λεμεσού, γύρω από τα κεντρικά υψώματα της οροσειράς Τροόδους, με χωριά ανάμεσα στα πευκοδάση.
2. Την περιοχή Πιτσιλιά (Βόρεια και Νότια), στα ανατολικά του όρους Όλυμπος, με γραφικές κοιλάδες γεμάτες αμπέλια, αμυγδαλιές, φουντουκιές, καρυδιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα. Καλύτερη εποχή να την επισκεφθείτε είναι η άνοιξη, όταν όλη η κοιλάδα είναι ανθισμένη.
3. Την κοιλάδα Σολέας στα βόρεια, κατά μήκος του κεντρικού δρόμου Λευκωσία-Τρόοδος, μια γοητευτική περιοχή με ήσυχα χωριά χτισμένα σε τοποθεσίες μεγάλης φυσικής ομορφιάς.
4. Την κοιλάδα Μαραθάσας, στις βορειοδυτικές πλαγιές της οροσειράς Τροόδους. Είναι μια εύφορη περιοχή με μικρά χωριά και πηγές με κρυστάλλινο νερό, γνωστή για τα κεράσια της.
5. Την περιοχή Κρασοχωριά και «Κουμανταρία», στις νότιες πλαγιές της οροσειράς Τροόδους, που είναι γνωστή για την παραγωγή κρασιού. Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν αρκετές μικρές επιχειρήσεις που ειδικεύονται στην παραγωγή τοπικού κρασιού, δημιουργώντας ποικιλίες κρασιού διεθνούς εμβέλειας.

Ο πληθυσμός των χωριών του Τροόδους έχει μειωθεί σημαντικά μέσα στον 20ό αιώνα λόγω της αστυφιλίας. Χωριά που αριθμούν πάνω από 1.000 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι η Κακοπετριά στην κοιλάδα της Σολέας (1.198 κάτοικοι), η Κυπερούντα (1.497 κάτοικοι) και το Πελένδρι (1.185 κάτοικοι) στην περιοχή της Πιτσιλιάς και το Παλαιχώρι στα όρια της Πιτσιλιάς και της Ορεινής (1.196 κάτοικοι).

Η οικονομία της περιοχής βασίζεται μέχρι σήμερα σε μεγάλο βαθμό στη γεωργία. Το κλίμα των ψηλότερων περιοχών ευνοεί την καλλιέργεια φυλλοβόλων οπωροφόρων, όπως είναι οι μηλιές και οι κερασιές που αποτελούν βασικό προϊόν των χωριών της Μαραθάσας και της Πιτσιλιάς. Μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται επίσης για την καλλιέργεια του αμπελιού, ιδιαίτερα στα ημιορεινά χωριά της επαρχίας Λεμεσού, τα οποία είναι γνωστά για την παραγωγή κρασιού.

Συρρίκνωση έχει παρουσιάσει ο τομέας της μεταλλουργίας, καθώς η εξόρυξη αμιάντου και χρωμίου έχουν διακοπεί μέσα στη δεκαετία του 1980, ενώ εξόρυξη χαλκού διεξάγεται μόνο σε περιορισμένη κλίμακα στο μεταλλείο της Σκουριώτισσας, στην κοιλάδα της Σολέας.

Οι υλοτομίες έχουν επίσης πάψει να παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία της περιοχής, καθώς τα δάση της Κύπρου έχουν μικρή παραγωγικότητα εξαιτίας του κλίματος. Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί βάρος στις λειτουργίες αναψυχής και προστασίας των δασών.

Τα Κρασοχώρια

Τα αμπέλια καλύπτουν μεγάλο ποσοστό της λοφώδους και ορεινής γης της Κύπρου, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1.500 μέτρα. Τα περισσότερα αμπέλια είναι συγκεντρωμένα στις βόρειες ηλιόλουστες πλαγιές των βουνών του Τροόδους, πάνω από τη Λεμεσό, είναι γνωστές ως τα Κρασοχώρια λόγω του ότι είναι φημισμένες για τα αμπέλια τους, το κρασί και τα γοητευτικά ημιορεινά χωριά τους. Στα Κρασοχώρια διατηρούνται ζωντανοί οι παραδοσιακοί τρόποι αμπελοκαλλιέργειας, ενώ η παραγωγή κρασιού παραμένει ακόμη και σήμερα η κύρια ασχολία των περισσότερων κατοίκων. Σε αυτή την περιοχή παράγεται το γνωστό ερυθρό ξηρό κρασί της Κύπρου. Από τα αμπέλια της περιοχής βγαίνει ένα γλυκό, γεμάτο κρασί για επιδόρπιο που είναι γνωστό ως κουμανταρία και αρχικά παραγόταν από την «Grand Commanderie» των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ κατά το 14ο αιώνα θεωρείται το παλαιότερο κρασί του κόσμου με ονομασία προέλευσης. Υπάρχουν αρκετά μικρά οινοποιεία που δέχονται επισκέπτες για ξενάγηση και δοκιμή κρασιών.

Στην περιοχή αυτή μπορεί να φτάσει κανείς ακολουθώντας το δρόμο Λεμεσού-Πάφου και στρίβοντας δεξιά μετά το χωριό Ερήμη ή εναλλακτικά ακολουθώντας το δρόμο Λεμεσού-Πλατρών. Επισκεφθείτε τα οινοποιεία και δοκιμάστε τοπικά κρασιά και άλλα αμπελουργικά προϊόντα. Οδηγώντας θα περάσετε από παλιά πέτρινα γεφύρια ή απομονωμένα βυζαντινά εκκλησάκια. Υπάρχουν πολλά γραφικά χωριά, μερικά από τα οποία είναι φημισμένα για την αγγειοπλαστική τους ή για άλλα χειροτεχνήματα.

Το κυριότερο χωριό της περιοχής είναι το Όμοδος, με τα στενά δρομάκια και το μαγευτικό μοναστήρι που δεσπόζει της λιθόστρωτης κεντρικής πλατείας. Το μοναστήρι του Σταυρού περιέχει παλιές εικόνες, εξαιρετικά ξυλόγλυπτα και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα μεγάλης θρησκευτικής και καλλιτεχνικής αξίας και έκθεση παραδοσιακής δαντέλλας. Στα δρομάκια του χωριού μπορεί κανείς να αγοράσει ντόπια υφαντά και κεντήματα ή να επισκεφθεί τον αποκαταστημένο ληνό, όπου συνέθλιβαν τα σταφύλια και έβγαζαν το μούστο.

Άλλα χωριά που αξίζει να επισκεφθεί κανείς είναι το Άρσος και το Φοινί, γνωστό για την παραδοσιακή αγγειοπλαστική του και το τοπικό λουκούμι. Επισκεφθείτε ακόμη τη γραφικότατη Βάσα και την Λόφου με τα στενά δρομάκια. Το γοητευτικό Κοιλάνι, με τη ζεστή του ατμόσφαιρα και τη μικρή πλατεία με τα καφενεία, τα παλιά σπίτια και το μικρό μουσείο είναι ένας εξαιρετικός σταθμός ανεβαίνοντας προς τα βουνά. Η Λάνεια, περιτριγυρισμένη από αμπέλια και περιβόλια, είναι πολύ δημοφιλής στους καλλιτέχνες και αρκετοί από αυτούς διατηρούν εργαστήρια ή διαμένουν στο χωριό.

Πλάτρες, Τρόοδος και Δάσος Πάφου

Το χωριό Πλάτρες είναι το κύριο ορεινό θέρετρο στην Κύπρο, βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρα στην οροσειρά Τροόδους, και περιβάλλεται από το δάσος. Απέχει περίπου 40 χλμ. βορειοδυτικά της Λεμεσού, 60 χλμ. βορειοανατολικά της Πάφου, 80 χλμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας, 70 χλμ. νοτιοανατολικά της Πόλης και του θέρετρου Λατσί, 100 χλμ. δυτικά της Λάρνακας και 150 χλμ. δυτικά των θέρετρων της Αγίας Νάπας και του Πρωταρά.

Οι διακοπές στις Πλάτρες δίνουν στον επισκέπτη εξαιρετικές ευκαιρίες για να εξερευνήσει το κρυμμένο, καταπράσινο και γραφικό, ενδότερο τμήμα της Κύπρου, να περπατήσει στα επίσημα μονοπάτια της φύσης του Τροόδους, και επίσης, να κάνει εύκολη ορεινή ποδηλασία στο εκτεταμένο δίκτυο δασικών χωματόδρομων στο Δάσος Τροόδους και στο Δάσος Πάφου. Οι εξαιρετικές περιπατικές διαδρομές στα βουνά του Τροόδους περιλαμβάνουν τη διαδρομή μέσα από την εκπληκτική κοιλάδα του Πλατύ (κοντά στο ενετικό γεφύρι Τζελεφός, και τα χωριά Μηλικούρι, Άγιος Νικόλαος, Καμινάρια και Φοινί), τα 3 μονοπάτια στην κορυφή του Τροόδους (Άρτεμη, Αταλάντη, Περσεφόνη), τα μονοπάτια στην κορυφή Μαδαρή, τα μονοπάτια στην Κοιλάδα των Κέδρων και τα μονοπάτια κοντά στις Πλάτρες και στους καταρράκτες των Πλατρών (δηλαδή στα Καληδονία, στο Μυλλομέρι, στη Χαντάρα και στο Μέσα Ποταμό). Οι φυσιολάτρες θα έχουν την ευκαιρία να να μελετήσουν την πλούσια σε βιοποικιλότητα χλωρίδα και πανίδα της περιοχής και να φωτογραφίσουν πολλά από τα ενδημικά είδη φυτών στα βουνά του Τροόδους και στο Δάσος Πάφου. Στο Δάσος Πάφου με λίγη προσοχή, μπορεί να δείτε τα ενδημικά αγρινά (που βρίσκονται μόνο στην Κύπρο) ο πληθυσμός των οποίων έχει ανακάμψει σε μερικές χιλιάδες από λίγα μόνο ζώα το 1950.

Οι διακοπές στις Πλάτρες μπορούν να συνδυαστούν με επισκέψεις σε σημαντικά μοναστήρια και βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, συμπεριλαμβανομένης της Μονής Κύκκου και τις δέκα εκκλησίες του Τροόδους που αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO. Το εγκατελειμένο μοναστήρι της Παναγίας του Σίντη, η ανακαίνιση του οποίου βραβεύτηκε από την Europa Nostra, στην κοιλάδα του Ξερού ποταμού, δεν απέχει πολύ από το ενετικό γεφύρι του Ρούδια στο Δάσος Πάφου, και είναι ένα από τα πολλά πολιτιστικά αξιοθέατα στην κυπριακή ύπαιθρο που θα ανταμοίψει τους τολμηρούς εξερευνητές για την προσπάθεια τους. Μια στάση για κυπριακό καφέ σε καφενείο ενός από τα αργών ρυθμών ορεινά χωριά στα βουνά του Τροόδους μπορεί να σας προσφέρει μια νέα διαφορετική εμπειρία. Οι κάτοικοι των μικρών ορεινών χωριών της Κύπρου δεν συναντούν πολλούς τουρίστες και συνήθως είναι εξαιρετικά πρόθυμοι για κουβέντα.

Οι Πλάτρες έχουν ποικιλία χώρων διαμονής από 4-άστερα, μεγάλα ξενοδοχεία μέχρι μικρότερα λιγότερο πολυτελείς ξενώνες. Στην οροσειρά Τροόδους υπάρχουν πολλές άλλες δυνατότητες διαμονής. Ξενοδοχεία βρίσκονται και στα χωριά Αγρός, Κακοπετριά, Καλοπαναγιώτης, Λυσός (και μερικά άλλα χωριά), ενώ αγροτουριστικά καταλύματα θα βρείτε σε πολλά χωριά στην οροσειρά Τροόδους.

Κοιλάδα Μαραθάσας

Η εύφορη Κοιλάδα της Μαραθάσας, γνωστή για τις κερασιές της, βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς του Τροόδους. Περιλαμβάνει γραφικά χωριά, όπως είναι ο Καλοπαναγιώτης, ο Μουτουλάς και ο Πεδουλάς. Στη Μαραθάσα οδηγείται κανείς κατευθυνόμενος από τα βόρεια, από τον δρόμο Λευκωσίας-Ευρύχου-Τροόδους και από τα νότια χρησιμοποιώντας το δρόμο Λεμεσού-Πλατρών-Προδρόμου.

Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει τρεις εκκλησίες εγγεγραμμένες στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO: Το μικρό ναό της Παναγίας του Μουτουλά του 13ου αιώνα, στο ομώνυμο χωριό, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ στον Πεδουλά και τον Άγιο Ιωάννη το Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη. Το πιο φημισμένο και το πλουσιότερο μοναστήρι της Κύπρου, η Ιερά Μονή Κύκκου, που κατέχει μια από τις τρεις σωζόμενες εικόνες που αποδίδονται στον Απόστολο Λουκά, δεν βρίσκεται πολύ μακριά από την περιοχή αυτή.

Τα χωριά Καλοπαναγιώτης και Πεδουλάς είναι τυπικά ορεινά χωριά που διαθέτουν και τα δυο βυζαντινά μουσεία, ενώ στο Πεδουλά υπάρχει και ένα μουσείο λαϊκής τέχνης. Εάν κάποιος επιθυμεί να εξερευνήσει τα χωριά αυτά θα πρέπει να περπατήσει, ενώ υπάρχουν και μερικά μονοπάτια της φύσης που ξεκινούν από τον Καλοπαναγιώτη. Υπάρχουν επίσης ξενοδοχεία, εστιατόρια και καταστήματα που πουλούν τοπικά προϊόντα.

Κοιλάδα Σολέας

Η όμορφη κοιλάδα της Σολέας, γνωστή ως η «κοιλάδα των μήλων» βρίσκεται κατά μήκος του κυρίου δρόμου Λευκωσίας-Τροόδους και περιλαμβάνει τα γραφικά ορεινά χωριά της Ευρύχου, της Κακοπετριάς και της Γαλάτας, καθώς και άλλα δημοφιλή θέρετρα που έχουν διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Άλλα μικρότερα χωριά, που αξίζει να τα επισκεφθεί κανείς, είναι η Φλάσου, η Κοράκου και τα Σπήλια.

Η Κακοπετριά έχει μια σειρά από ξενοδοχεία και εστιατόρια και μια φιλόξενη κεντρική πλατεία με ψηλά δέντρα και καφενεία, απ’ όπου μπορείτε να αγοράσετε παραδοσιακά σπιτίσια γλυκά του κουταλιού ή απλά να πιείτε κάτι δίπλα στο τζάκι κατά τους χειμερινούς μήνες. Η παλιά συνοικία του χωριού χαρακτηρίστηκε διατηρητέα και εκεί σώζονται πολλά παλιά σπίτια που έχουν συντηρηθεί και αναπαλαιωθεί με προσοχή και μεράκι. Ο εκδρομικός χώρος των Πλατανιών, που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα βόρεια του χωριού, είναι πολύ δημοφιλής για τους ντόπιους, ενώ απέναντι του βρίσκεται ένα καταφύγιο αγρινών, όπου μπορείτε να δείτε το εθνικό ζώο της Κύπρου.

Η περιοχή της Σολέας είναι πασίγνωστη για τις βυζαντινές της εκκλησίες, οι οποίες περιλαμβάνονται στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Στέγης, 4 χλμ. από την Κακοπετριά, η εκκλησία της Παναγίας Ποδίθου στη Γαλάτα και η Παναγία της Ασίνου, έξω από το χωριό Νικητάρι, η οποία περιέχει μερικές από τις σημαντικότερες βυζαντινές τοιχογραφίες στο νησί. Στο κατώτερο τμήμα της κοιλάδας της Σολέας βρίσκονται μερικά από τα πιο πλούσια μεταλλεία χαλκού. Στο χωριό Κατύδατα, δίπλα από το μεταλλείο της Σκουριώτισσας, του οποίου η εκμετάλλευση άρχισε από τα αρχαία χρόνια, υπάρχει ένα ενδιαφέρον μεταλλευτικό μουσείο.

Περιοχή Πιτσιλιάς

Βρίσκεται στα ανατολικά της κορυφής του Ολύμπου και συμπεριλαμβάνει 30 περίπου χωριά. Οι ψηλότερες κορυφές της είναι η Μαδαρή (1.612 μέτρα) και η Παπούτσα (1.554 μέτρα). Τα γραφικά χωριά, που διατηρούν ακόμη την παραδοσιακή γοητεία τους, είναι κτισμένα σε βουνοπλαγιές, ανάμεσα σε αμπέλια ή απλώνονται σε κρυμμένες κοιλάδες. Οι γύρω λόφοι και οι κοιλάδες είναι γεμάτες από αμπέλια, αμυγδαλιές, φουντουκιές, καρυδιές και άλλα καρποφόρα δέντρα (μηλιές, αχλαδιές, κερασιές, κ.ά.), και έτσι την Άνοιξη προσφέρουν μια πανδαισία χρωμάτων. Το γρήγορα εναλλασσόμενο τοπίο, η ποικιλία των σχημάτων και των χρωμάτων, οι βυζαντινές εκκλησίες και τα ξωκκλήσια, καθώς και η θερμή φιλοξενία των κατοίκων, καθιστούν την περιοχή της Πιτσιλιάς μια από τις ομορφότερες της Κύπρου. Η περιοχή είναι γνωστή επίσης για τη παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων όπως είναι το αρωματικό ανθόνερο, το χοιρομέρι, τα λουκάνικα και η λούντζα. Στην Πιτσιλιά μπορεί να πάει κανείς ερχόμενος από τη Λεμεσό, ή από τη Λευκωσία.

Η περιοχή της Πιτσιλιάς περιλαμβάνει τέσσερις από τις σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες της Κύπρου, που είναι εγγεγραμμένες στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο χωριό Παλαιχώρι, του Σταυρού του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα, του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι και της Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά.

Τα δύο κύρια χωριά της Πιτσιλιάς είναι ο Αγρός και το Παλαιχώρι. Ο Αγρός βρίσκεται στην καρδιά της Πιτσιλιάς, μέσα σε μια πανέμορφη κοιλάδα με ξηρό κλίμα και δροσερές πηγές. Είναι ένα δημοφιλές θέρετρο για όλη τη διάρκεια του χρόνου με ξενοδοχεία και εστιατόρια. Αποτελεί ένα ιδανικό μέρος για περπάτημα στο βουνό ή για ποδηλασία. Το Παλαιχώρι είναι ένα πολύ παλιό χωριό, με λιθόστρωτα δρομάκια. Έχει δύο πολύ σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες και ένα Βυζαντινό Μουσείο, ενώ πολύ γραφική είναι η σκιερή πλατεία του χωριού.

Κλίμα, Χλωρίδα & Πανίδα

Το Τρόοδος, όπως και ολόκληρη η Κύπρος, χαρακτηρίζονται από κλίμα μεσογειακό με ξηρά και θερμά καλοκαίρια και ψυχρούς και υγρούς χειμώνες. Σημαντική είναι η επίδραση του υψομέτρου, η οποία προκαλεί πτώση της θερμοκρασίας και αύξηση των κατακρημνισμάτων. Στον Πρόδρομο (υψόμετρο 1.380 μ.) οι μέσες ημερήσιες θερμοκρασίες κυμαίνονται γύρω στους 22 °C τον Ιούλιο και γύρω στους 3 °C τον Ιανουάριο. Τα κατακρημνίσματα στις ψηλότερες περιοχές ξεπερνούν τα 1.000 χιλιοστά. Σε υψόμετρα άνω των 1.000 μ. σημειώνονται χιονοπτώσεις κάθε χειμώνα, ενώ στην κορυφή της Χιονίστρας (1.951 μ.) το έδαφος καλύπτεται από χιόνι για 3-4 μήνες το χρόνο. Η ακραία ελάχιστη θερμοκρασία που σημειώθηκε στον Πρόδρομο μεταξύ των ετών 1991 και 2005 ήταν -10,2 °C και η ακραία μέγιστη για το ίδιο χρονικό διάστημα ήταν 35,4 °C.

Οι συγκεκριμένες κλιματικές συνθήκες που δημιουργούνται από το μεγάλο υψόμετρο και το περίεργο γεωλογικό υπόστρωμα μάλλον συνέτειναν στη δημιουργία της χλωρίδας που βρίσκεται μόνο στο Τρόοδος με περίπου 800 διαφορετικά είδη φυτών, 72 ενδημικά, 12 από τα οποία δεν υπάρχουν πουθενά αλλού σε όλο τον κόσμο. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό της βλάστησης είναι οι εκτεταμένες συστάδες της τραχείας πεύκης. Σε υψόμετρα πάνω από 600 μ. και κυρίως σε βραχώδεις πλαγιές σχηματίζονται, επίσης, πυκνοί θαμνώνες της ενδημικής λατζιάς. Άλλα δένδρα και θάμνοι που συναντά κανείς συχνά στο Τρόοδος είναι η αντρουκλιά, το κυπαρίσσι, η περνιά, η δρυς, το σφεντάμι, η αγριελιά, η μοσφιλιά ή κράταιγος, το ρούδι και η αγριοτριανταφυλλιά. Στις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους απαντούν συστάδες μαύρης πεύκης, οι οποίες συνοδεύονται από ψυχροβιότερα είδη όπως είναι η αγριομηλιά ή σορβιά, είδη αοράτου, η ενδημική αγριοτριανταφυλλιά και η βερβερίς. Κοντά στους ποταμούς και σε υγρές θέσεις σχηματίζονται παρόχθια δάση πλατανιού και σκλήθρου, ενώ φιλοξενούνται και άλλα είδη απαιτητικά σε υγρασία, όπως η μυρσίνη ή μυρτιά, η δάφνη και η αροδάφνη. Σε περιορισμένη έκταση γύρω από την κορυφή του Τριπύλου υπάρχουν συστάδες του ενδημικού κέδρου, οι οποίες αποτελούν υπολείμματα πολύ πιο εκτεταμένων δασών της αρχαιότητας.

Κυρίαρχο στοιχείο της πανίδας του Τροόδους είναι το Κυπριακό Αγρινό, του οποίου περιοχή εξάπλωσης είναι το Δάσος Πάφου, είδος αγριοκάτσικου όχι πολύ συνηθισμένο στο νησί, που τρέχει ελεύθερο στα μεγάλα δάση και το χρησιμοποίησαν και σαν έμβλημα του εθνικού αερομεταφορέα του νησιού. Αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου και είχε κινδυνεύσει από εξαφάνιση τη δεκαετία του 1930. Έκτοτε έχουν ληφθεί αυστηρά μέτρα για την προστασία του και σήμερα ο πληθυσμός του αριθμεί περίπου 3.000 άτομα. Άλλα είδη θηλαστικών που ζουν στην οροσειρά του Τροόδους είναι η αλεπού, ο λαγός, ο σκαντζόχοιρος, καθώς και αριθμός μικρών τρωκτικών και νυχτερίδων. Από τα ερπετά αξίζει να αναφερθεί η φίνα ή οχιά, η οποία φωλιάζει συχνά κάτω από τη σκιά των λατζιών. Επίσης, το Τρόοδος φιλοξενεί πλούσια πτηνοπανίδα, από την οποία ξεχωρίζουν ο κλόκκαρος και το περδικοσιάχινο, ο σταυρομύτης, ο δεντροβάτης, το αηδόνι και η ενδημική σκαλιφούρτα. Σε οριακά επίπεδα έχει φθάσει ο πληθυσμός του γύπα του πυρόχρου, για τον οποίο έχει εκπονηθεί και υλοποιείται σχέδιο προστασίας που περιλαμβάνει επιτήρηση, παρακολούθηση μέσω ραδιοπομπών και τάισμα των πουλιών σε ειδικούς χώρους, ώστε να αποφεύγεται το ενδεχόμενο δηλητηρίασής τους.

Στο Τρόοδος υπάρχουν σήμερα τα ακόλουθα κρατικά δάση: Δάσος Τροόδους (110 τετραγωνικά χιλιόμετρα), Δάσος Πάφου (700 τ.χλμ), Δάσος Αδελφοί, Δάσος Μαχαιρά (60,6 τ.χλμ) και Δάσος Λεμεσού. Τα κρατικά δάση βρίσκονται στη δικαιοδοσία του Τμήματος Δασών της Δημοκρατίας. Εντός των ορίων του κρατικού δάσους απαγορεύεται δια νόμου οικιστική ή οποιεσδήποτε άλλες αναπτύξεις, καθώς αυτό προορίζεται αποκλειστικά για εκπλήρωση δασοπονικών σκοπών. Για περαιτέρω προστασία της βιοποικιλότητας έχουν οριστεί τέσσερις Περιοχές Προστασίας της Χλωρίδας και της Πανίδας: Η κορυφή του Τριπύλου (823 εκτάρια) για προστασία των συστάδων του κυπριακού κέδρου και του αγρινού, καθώς και η Μαδαρή (1187,8 εκτάρια), οι Μαύροι Κρεμμοί στο Δάσος Πάφου (2.557,6 εκτάρια) και έκταση 220 εκταρίων του Δάσους Τροόδους για προστασία σπάνιων ή απειλούμενων φυτών και των βιοτόπων τους. Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος του Δάσους Τροόδους (περίπου 90 τ.χλμ.) έχει κηρυχθεί σε εθνικό πάρκο, με κύρια λειτουργία την αναψυχή του κοινού.