Η πρωτεύουσα των 1.000 χρόνων...

Η Λευκωσία, η πρωτεύουσα της Κύπρου είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις στην περιοχή αυτή του κόσμου. Είναι σήμερα μια κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία συνδυάζει την πλούσια ιστορία και πολιτισμό με τους γρήγορους ρυθμούς μιας σύγχρονης πόλης, το παλιό με το καινούριο σε ένα πολυσύχναστο μοντέρνο εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο και έναν πολιτισμό αιώνων.

Η Λευκωσία αποτελεί ένα σύγχρονο, διοικητικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο στην ανατολική Μεσόγειο. Η καρδιά της πόλης βρίσκεται εντός των τειχών που έκτισαν το 16ο αιώνα οι Βενετοί και περιλαμβάνει ενδιαφέροντα μουσεία και εκθεσιακούς χώρους, βυζαντινές εκκλησιές, μεσαιωνικά και νεοκλασικά κτίρια, στενά δρομάκια και διατηρεί τη ρομαντική ατμόσφαιρα του παρελθόντος. Έξω από τα τείχη η νέα πόλη με τις σύγχρονες ανέσεις, ζει στους κοσμοπολίτικους ρυθμούς μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής πρωτεύουσας.

Τζαμιά και φοίνικες δίνουν μια ανατολίτικη ατμόσφαιρα στην παλιά πόλη. Περιπλανηθείτε στους στενούς δρόμους με τα κρεμαστά μπαλκόνια και στον όμορφο πεζόδρομο με τα μαγαζιά, τα γραφικά καφενεία και τις ταβέρνες.

Οι διακοπές στην Κύπρο, συνήθως δεν περιλαμβάνουν τη Λευκωσία, καθώς δεν βρίσκεται στην ακτή και δεν διαθέτει παραλίες, δεν βρίσκεται στην οροσειρά του Τροόδους, μέσα στο δάσος, και φυσικά δεν είναι ένα γραφικό κυπριακό χωριό. Στην πραγματικότητα η Λευκωσία διαθέτει πολύ αξιόλογα πολιτιστικά αξιοθέατα.

Η καλά διατηρημένη, διαιρεμένη εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας αποτελεί ένα κόσμημα στη Μέση Ανατολή και ένα καλό παράδειγμα της μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής της Μέσης Ανατολής, με έντονα στοιχεία βυζαντινής, γοτθικής, ενετικής, οθωμανικής και ακόμη βρετανικής αποικιακής αρχιτεκτονικής. Η πραγματικότητα της διαίρεσης προσθέτει άλλη διάσταση στην εμπειρία. Χρειάζεται να φέρετε μαζί το διαβατήριό σας αν θέλετε να δείτε και το βόρειο τμήμα της Λευκωσίας.

Γενικά

Η Λευκωσία είναι η πρωτεύουσα της Κύπρου και βρίσκεται στο κέντρο της στην μεγάλη πεδιάδα της Μεσαορίας, μεταξύ της μεγάλης οροσειράς του Τροόδους στα νοτιοδυτικά και τη μικρότερη οροσειρά του Πενταδακτύλου στο βορρά. Βρίσκεται περίπου 80 χλμ. βορειοανατολικά της Λεμεσού, 45 χλμ. βόρεια της Λάρνακας, 80 χλμ. βορειοανατολικά των Πλατρών, 150 χλμ. βορειοανατολικά της Πάφου, 150 χλμ. ανατολικά της Πόλης και του θέρετρου Λατσί, και 85 χλμ. βορειοδυτικά των θέρετρων του Πρωταρά και της Αγίας Νάπας.

Η νέα πόλη εκτείνεται πέρα από τα τείχη σε ένα σύγχρονο εξευρωπαϊσμένο κέντρο με ψηλά κτίρια, γραφεία, καταστήματα και υπαίθρια καφέ, φθάνοντας μέχρι τις προαστιακές οικιστικές περιοχές. Η Λευκωσία προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για ψώνια και η οδός Στασικράτους είναι ιδανική για την απόλυτη αγοραστική εμπειρία.

Η περιοχή της Λευκωσίας συνδυάζει ένα σπουδαίο, ποικίλο πολιτιστικό πλούτο με τη σύγχρονη καθημερινή ζωή.

Στο κέντρο βρίσκεται η πρωτεύουσα, ένα μέρος που συνδυάζει ομαλά το μοντέρνο επιχειρηματικό κέντρο με τον ιστορικό πολιτισμό. Η μοναδική διχοτομημένη πρωτεύουσα στον κόσμο, βυθισμένη στην ιστορία και τον πολιτισμό με μια όμορφη παλιά πόλη που περιβάλλεται από τεράστια Ενετικά τείχη και έχει ένα μουσείο με υπέροχη συλλογή καλλιτεχνημάτων που γεφυρώνει τους αιώνες.

Στην ύπαιθρο θα βρείτε ελαιώνες και οπωρώνες που οδηγούν στο πευκόδασος των βουνών του Μαχαιρά, στην κορυφή του οποίου, σε μια γραφική κοιλάδα με υπέροχη θέα των κάμπων, βρίσκεται ένα αιωνόβιο μοναστήρι.

Στη διαδρομή βρίσκεται η Ταμασσός, μια πλούσια πόλη-βασίλειο της αρχαιότητας, χτισμένη κοντά σε σημαντικά ορυχεία χαλκού για τα οποία η Κύπρος φημίζονταν, ενώ ανατολικά βρίσκεται το αρχαίο Ιδάλιον, μια άλλη πόλη-βασίλειο, στην οποία αυτή τη στιγμή γίνονται ανασκαφές κοντά στο σύγχρονο χωριό Δάλι.

Το πάρκο της Αθαλάσσας, μόλις λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης, προσφέρει ένα καλό χώρο για πεζοπορία, τρέξιμο και ποδηλασία. Το φράγμα της Αθαλάσσας μέσα στο πάρκο προσφέρει καλές ευκαιρίες πτηνοπαρατήρησης, καθώς εδώ μπορεί κάποιος να παρατηρήσει πολλά είδη πουλιών (π.χ. αλκυόνες, κουκουβάγιες, μελισσοφάγους, ερωδιούς, κλπ).

Το φράγμα των Λευκάρων (30 χλμ. νότια) αποτελεί εξαιρετικό προορισμό για εκδρομή. Το φράγμα είναι πολύ όμορφο και κατάλληλο για εξερεύνηση, πεζοπορία και / ή ψαρέματος. Η εκδρομή θα μπορούσε να περιλάβει το κοντινό γραφικό χωριό Λεύκαρα (πατρίδα των διάσημων λευκαρίτικων κεντημάτων, που έχουν ανακηρυχθεί παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO), το χωριό Κάτω Δρυς, με εξαιρετική αρχιτεκτονική των αρχών του 20ού αιώνα, ή το χωριό Λυθροδόντας. Το φράγμα του Ξυλιάτου, 45 χλμ. νοτιοδυτικά αποτελεί μια όμορφη τεχνητή λίμνη σε δασώδη περιοχή στα βουνά του Τροόδους. Η εκδρομή εδώ μπορεί να συνδυαστεί με με επίσκεψη στην εκκλησία του Σταυρού του Αγιασμάτη κοντά στο χωριό Πλατανιστάσα ή στην εκκλησία της Παναγίας του Αρακά κοντά στο χωριό Λαγουδερά, δύο από τα δέκα εκκλησίες του Τροόδους που αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO. Υπάρχουν, επίσης, ενδιαφέροντα μονοπάτια στην περιοχή. Η Φικάρδου είναι ένα άλλο πολύ γραφικό χωριό σχετικά κοντά στη Λευκωσία, ενώ τα χωριά Παλαιχώρι και Κακοπετριά είναι, επίσης, ενδιαφέροντα και βρίσκονται πιο μακριά στα βουνά του Τροόδους.

Τα γραφικά χωριά αφθονούν, με τους λιθόστρωτους δρόμους τους και τα διατηρημένα πέτρινα και πλίνθινα σπίτια, προσφέροντας μια γεύση της αγροτικής ζωής της Κύπρου. Αξίζει να επισκεφθείτε το χωριό Φικάρδου, το οποίο έχει ανακηρυχτεί εθνικό μνημείο και έλαβε το βραβείο Europa Nostra το 1987.

Η επαρχία Λευκωσίας είναι μια από τις 6 επαρχίες της Κύπρου. Συνορεύει νοτιοδυτικά με την επαρχία Πάφου, νότια με την επαρχία Λεμεσού, νοτιοανατολικά με την επαρχία Λάρνακας, ανατολικά με την επαρχία Αμμόχωστου και βόρεια με την επαρχία Κερύνειας. Τμήμα της βρίσκεται στα κατεχόμενα. Πρωτεύουσα της επαρχίας είναι η Λευκωσία.

Οι δήμοι της επαρχίας Λευκωσίας είναι οι: Λευκωσίας, Στροβόλου, Αγίου Δομετίου, Έγκωμης, Αγλαντζιάς, Λατσιών, Λακατάμιας, Μόρφου, Κυθρέας και Ιδαλίου.

Οι κατεχόμενες και οι ελεύθερες περιοχές της Λευκωσίας χωρίζονται από τη Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός. Πολλές φορές, αυτή λέγεται και "Πράσινη Γραμμή", παίρνοντας το όνομά της από την γραμμή πράσινου χρώματος που σχεδιάστηκε πάνω στο χάρτη της Κύπρου το 1974 για να δείξει τα όρια των κατεχομένων εδαφών. Εφαπτόμενη της πράσινης γραμμής προς τα ελεύθερα εδάφη, υπάρχει μια ζώνη η οποία ονομάζεται νεκρή ζώνη. Πρόκειται για μια ζώνη στην οποία η κυβέρνηση της Κυπριακή Δημοκρατίας έχει παραχωρήσει δικαίωμα ελέγχου στα Ηνωμένα Έθνη για διατήρηση του status quo το οποίο έχει προκύψει από την εισβολή της Τουρκίας το 1974. Η Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός εκτείνεται ανατολικά και δυτικά της Λευκωσίας, διασχίζοντας όλη την Κύπρο.

Η πόλη είναι το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της Κύπρου και σε αυτήν λειτουργούν αρκετές βιομηχανίες που παράγουν ρουχισμό, δερμάτινα, κεραμικά, πλαστικά προϊόντα κλπ. Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης μετατραπεί σε κέντρο υπηρεσιών ιδιαίτερα χρηματοοικονομικής και εκπαιδευτικής φύσης.

Από αρχαιοτάτων χρόνων, η πόλη της Λευκωσίας υπήρξε το κέντρο της Κύπρου, τόσο από γεωγραφικής πλευράς, όσο και από συγκοινωνιακής και οικονομικής. Το γεγονός αυτό την κατέστησε τρόπον τινά την διοικούσα της Κύπρου, αφού αργότερα έγινε και πρωτεύουσα του νησιού. Πολιτικά διοικείται από τον εκάστοτε δήμαρχο. Στη Λευκωσία είναι και το Προεδρικό Μέγαρο, όπου μένει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και όπου έμενε επί αποικιοκρατίας και ο Άγγλος κυβερνήτης της Κύπρου. Επίσης, στη Λευκωσία εδρεύουν πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες, καθώς και όλα τα υπουργεία.

Η εντός των τειχών πόλη είναι μοναδική και θα πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος της επίσκεψής σας. Περικυκλωμένη από το τείχος που έκτισαν οι Βενετσιάνοι το 16ο αιώνα, η γοητευτική παλιά πόλη περιέχει μνημεία και αξιόλογες οικοδομές ιστορικού ενδιαφέροντος, όπως επίσης και μικρά καταστήματα, καφενεία και ταβέρνες.

Η περιδιάβασή σας μέσα στην εντός των τειχών πόλη είναι μια επιστροφή στα περασμένα. Στενοί δρόμοι, παλιά αρχοντικά με μπαλκόνια λαξεμένα μέσα στη φαγωμένη από το χρόνο κιτρινόχρωμη πέτρα της Λευκωσίας, τεχνίτες σε μικρά και ταπεινά εργαστήρια που ασκούν την τέχνη τους, που παραμένει αναλλοίωτη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η «Λαϊκή Γειτονιά», ένα μικρός πεζοδρομημένος χώρος, έχει δημιουργηθεί για να θυμίζει την ατμόσφαιρα των παλιών καιρών. Οι δύο κύριοι δρόμοι της πρωτεύουσας, η οδός Λήδρας και η οδός Ονασαγόρου, σήμερα πεζόδρομοι, περιέχουν καταστήματα όλων των ειδών.

Η Πύλη της Αμμοχώστου είναι μία από τις αυθεντικές εισόδους της παλιάς πόλης. Κέρδισε το 1984 το βραβείο της Europa Nostra για την παραδειγματική της συντήρηση και τη μετατροπή της σε ένα ζωντανό Πολιτιστικό Κέντρο.

Εκεί όμως που θα νιώσετε την ψυχή του νησιού να πάλλει, είναι τα Φυλακισμένα Μνήματα, ο χώρος αυτός των Κεντρικών Φυλακών, που δέχτηκε στη γη του τα σώματα των νεκρών παλικαριών του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ.

Σε ελάχιστη απόσταση από την πρωτεύουσα βρίσκονται κρυμμένοι πολύτιμοι θησαυροί της πολιτιστικής μας παράδοσης: για παράδειγμα, η εικονογραφημένη εκκλησία της Ασίνου, που χρονολογείται από το 12ο αιώνα, και των Αγίων Αποστόλων στο Πέρα Χωρίο Νήσου, η αρχαία πόλις-βασίλειο του Ιδαλίου, όπως επίσης, και τα γραφικά και γοητευτικά χωριά Φικάρδου και Κακοπετριά. Μια επίσκεψη στο μοναστήρι του Μαχαιρά, θα σας δώσει την ευκαιρία να προσκυνήσετε τη θαυματουργή εικόνα της Παρθένου, αλλά και να δείτε το κρυσφύγετο και να νιώσετε την ανδρειοσύνη του Σταυραετού του Μαχαιρά, του Γρηγόρη Αυξεντίου.

Επίσης, στην πόλη υπάρχουν εστιατόρια και ταβέρνες που απευθύνονται στην κυριολεξία σε όλα τα είδη κουζίνας. Όπως στην αραβική, αφρικανική, γαλλική, ιαπωνική, ινδική, ισπανική, ιταλική, κινέζικη, μεξικάνικη, πολυνησιακή, πορτογαλική και φυσικά στην ελληνική και κυπριακή κουζίνα.

Αξιοθέατα

- Τα Μεσαιωνικά Ενετικά Τείχη. Έχουν σχεδιαστεί από τον Τζούλιο Σαβορνιάνο και θεωρούνται όμορφο δείγμα αναγεννησιακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής που περιβάλλουν ακόμα την παλιά πόλη της Λευκωσίας. Έχουν έντεκα προμαχώνες με σχήμα καρδιάς και έτσι ήταν εύκολος ο έλεγχος από τους υπερασπιστές της πόλης. Τα τείχη έχουν τρεις πύλες, την πύλη της Πάφου, της Κερύνειας και την πύλη της Αμμοχώστου που ήταν και η πιο μεγάλη από τις τρεις και που ονομάστηκε Πύλη Τζουλιάνα προς τιμήν, του αρχιτέκτονα.
- Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κύπρου, στεγάζει την καλύτερη συλλογή αρχαιολογικών καλλιτεχνημάτων στο νησί, συμπεριλαμβανομένων ενός αγαλματιδίου της Αφροδίτης των Σόλων και του αυθεντικού ψηφιδωτού της Λήδας και του Κύκνου.
- Το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο βυζαντινού ρυθμού, που δέχτηκε καταστροφή κατά τις τραγικές ημέρες του Ιουλίου του 1974.
- Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Χειροτεχνίας.
- Τη Σεβέρειο Βιβλιοθήκη.
- Το Κτίριο της Βουλής.
- Το Προεδρικό Μέγαρο, το οποίο ήταν το κυβερνείο του Άγγλου κυβερνήτη κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας.
- Τα νέα Μουσεία του Παγκυπρίου Γυμνασίου, του αρχαιότερου εκπαιδευτηρίου μέσης εκπαίδευσης της Κύπρου. Αποτελούνται από την αρχαιολογική και τη νομισματική συλλογή, τις συλλογές παλαιών χαρτών και παλαιών όπλων, που κυρίως έχουν κυπρολογικό χαρακτήρα. Περιλαμβάνονται επίσης, η πινακοθήκη, με έργα μεγάλων ζωγράφων, που διετέλεσαν καθηγητές και μαθητές του σχολείου και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.
- Το Νέο Δημαρχείο. Υπάρχει το παλαιό και το νέο δημαρχείο.
- Το Στάδιο ΓΣΠ. Υπάρχει το παλαιό και το νέο στάδιο του Γυμναστικού Συλλόγου Παγκύπρια.
- Τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη, με τις πανέμορφες τοιχογραφίες.
- Το Αρχοντικό Χατζηγεωργάκη Κορνεσίου, ένα από τα πιο επιβλητικά δείγματα αστικής Κυπριακής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα, που στεγάζει το Εθνολογικό Μουσείο.
- Το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο της πόλης, που παρουσιάζει με έναν ευφάνταστο τρόπο την ιστορία της πρωτεύουσας, τιμήθηκε το 1991 με το βραβείο του «Ευρωπαϊκού Μουσείου της χρονιάς».
- Το Μουσείο των Λευκωσιάτικων Kοσμημάτων.
- Το Μουσείο Ιστορίας Κυπριακής Νομισματοκοπίας.
- Το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών.
- Το Μουσείο Αγώνος, με τα ενθυμήματα από τον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ.
- Τον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, το μνημείο των Ελλήνων πεσόντων από την τπυρκική εισβολή.

Aξιοθέατα έξω από την πόλη…

- O Βυζαντινός Ναός των Aγίων Aποστόλων, με τοιχογραφίες του 12ου αιώνα.
- Το Αρχαίο Βασίλειο Iδαλίου, που βρίσκεται στο γειτονικό χωριό Δάλι. Ο χώρος του αρχαίου Ιδαλίου, μιας από τις πόλεις-βασίλεια της Kύπρου, ανασκάπτεται και έχει ανακαλύφθεί τμήμα από το αρχαίο τείχος στην κορυφή λόφου.
- H Παναγία η Xρυσοσπηλιώτισσα κοντά στο χωριό Δευτερά, είναι ένας ναός σε μορφή κατακόμβης μέσα σε ένα φυσικό σπήλαιο. Στη γιορτή της Παναγίας, στις 15 Aυγούστου, γίνεται εκεί μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι.
- H Αρχαία Tαμασσός, 17 χλμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας, στο χωριό Πολιτικό. Oι ανασκαφές έφεραν μεταξύ άλλων στο φως τους βασιλικούς τάφους, εργαστήρια χαλκού και το ιερό της Aφροδίτης - Aστάρτης. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και η σημαντική Μονή του Aγίου Hρακλειδίου.
- H Μονή Mαχαιρά, ένα από τα παλαιότερα και πιο σημαντικά μοναστήρια της Kύπρου. Iδρύθηκε το 1148 από δύο μοναχούς που ανακάλυψαν μια εικόνα της Παναγίας σε ένα σπήλαιο. Eδώ μόνασε ο εθνομάρτυρας Aρχιεπίσκοπος Kυπριανός, που εκτελέστηκε από τους Tούρκους στις 9 Iουλίου του 1821, μαζί με άλλους κληρικούς και λαϊκούς. Mεγάλα θρησκευτικά πανηγύρια γίνονται στο μοναστήρι στις 15 Aυγούστου και στις 8 Σεπτεμβρίου. Bόρεια της μονής, σε απόσταση περίπου μισής ώρας με τα πόδια, θα φθάσετε στο σημείο όπου ήταν το κρυσφύγετο, όπου πολέμησε και σκοτώθηκε ο Γρηγόριος Aυξεντίου, ο μεγαλύτερος ήρωας του Kυπριακού Aπελευθερωτικού Aγώνα.
- Tο χωριό Γούρρι, που έχει ανακηρυχθεί «αρχαίο μνημείο», με σκοπό να διατηρηθεί η λαϊκή αρχιτεκτονική των σπιτιών του και τα αξιόλογα έργα ξυλουργικής του 18ου αιώνα.
- H Μονή του Aγίου Παντελεήμονα (18ου αι.), η οποία βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού Aγροκηπιά.
- Tο Βυζαντινό Μοναστήρι του Aρχαγγέλου Mιχαήλ, με εικονοστάσι του 1650 και την τοιχογραφία του Aρχάγγελου Mιχαήλ (1785). Σήμερα, το Μοναστήρι στεγάζει το Kέντρο Eρευνών της Μονής Kύκκου.
- O Ναός Aγίου Bαρνάβα και Iλαρίωνος, στο χωριό Περιστερώνα, 27 χλμ. έξω από τη Λευκωσία. Χτίστηκε μεταξύ 9ου και 10ου αιώνα και είναι ένα εξαίρετο δείγμα Κυπριακής βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Kοντά στο ναό βρίσκεται το τουρκικό τζαμί της Περιστερώνας.

Ιστορία

Γνωστή ως Λήδρα στους αρχαίους χρόνους, η πόλη ήταν η έδρα των φράγκων βασιλέων της Κύπρου από το 1192. Κατελήφθη από τους Ενετούς το 1489 και τους Τούρκους το 1571. Από το 1963 και μετά το βόρειο μέρος, όπου χονδρικά βρίσκεται η τουρκική συνοικία της πόλης, αποτέλεσε θύλακο διαμονής των Τουρκοκυπρίων.

Οι τάφοι των Λουζινιανών βασιλιάδων βρίσκονται στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας, στην κατεχόμενη Λευκωσία. Οι Τούρκοι έχουν μετατρέψει την εκκλησία αυτή σε τζαμί. Διάδοχος πόλη των αρχαίων Λεδρών, ενός από τα δώδεκα βασίλεια της αρχαίας Κύπρου που είχαν ιδρυθεί από τους Αχαιούς μετά το τέλος του Τρωϊκού πολέμου.

Σε πολλά σημεία της Λευκωσίας βρέθηκαν κατά καιρούς ερείπια κτιρίων και αρχαίοι τάφοι των προϊστορικών χρόνων, των ελληνιστικών χρόνων, των ρωμαϊκών χρόνων, της πρωτοβυζαντινής εποχής κλπ. Το βασίλειο των αρχαίων Λεδρών διαλύθηκε νωρίς, ίσως τον 8ο ή τον 7ο π.Χ. αιώνα. Γνωρίζουμε ένα μόνο βασιλιά του, τον Ονασαγόρα. Στις πηγές αναφέρεται ότι οι Λέδρες ήταν μικρός και άσημος οικισμός κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Ο χαρακτήρας της πόλης ήταν τότε καθαρά γεωργοκτηνοτροφικός.

Η πόλη, επειδή βρισκόταν στο εσωτερικό του νησιού και όχι στα παράλια, δεν γνώρισε την αλματώδη ανάπτυξη και ακμή άλλων αρχαίων κυπριακών πόλεων που οφειλόταν κυρίως στο εμπόριο.

Κατά τον 4ο μ.Χ. αιώνα ήταν επισκοπική έδρα, με όνομα Επισκοπή Λήδρας με επίσκοπο τον Άγιο Τριφύλλιο, επίσκοπο Λήδρας, μαθητή του Αγίου Σπυρίδωνος, Επίσκοπου Τριμυθούντος. Σήμερα, η Επισκοπή Λήδρας δεν βρίσκεται στην Λευκωσία εφόσον δεν έχει επισκοπική περιφέρεια, και ο Επίσκοπος της είναι Τιτουλάριος και είναι ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λήδρας κ. Επιφάνιος, Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Μαχαιρά. Έγινε πρωτεύουσα της Κύπρου στη βυζαντινή εποχή, όταν οι Άραβες το 647 κατέστρεψαν τη μέχρι τότε πρωτεύουσα του νησιού Σαλαμίνα.

Κατά τα βυζαντινά χρόνια η πόλη αναφέρεται ως Λευκουσία (ίσως από το Λευκή Περιουσία), αλλά και ως Καλληνίκησις, και ως πόλη των Λευκών Θεών. Πρωτεύουσα της Κύπρου έγινε η Λευκωσία κατά ή λίγο μετά το 965, όταν δηλ. η Κύπρος απαλλάχτηκε από τον αραβικό κίνδυνο και επανεντάχθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τότε οι Βυζαντινοί μετέφεραν την έδρα της διοίκησης στη Λευκωσία, στο κέντρο περίπου της Κύπρου, κυρίως για λόγους περισσότερης ασφάλειας από επιδρομές που συχνά έπλητταν τις παραλιακές περιοχές του νησιού. Έκτοτε, και ως σήμερα, παρέμεινε πρωτεύουσα της Κύπρου.

Όταν ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος κατέλαβε την Κύπρο, το 1191, την πούλησε λίγο αργότερα στους Ναΐτες ιππότες που εγκατέστησαν τη διοίκησή τους στη Λευκωσία. Το Πάσχα του 1192 οι κάτοικοι της πόλης εξεγέρθηκαν κατά των Ναϊτών, αλλά κατεσφάγησαν. Οι Ναΐτες επέστρεψαν τότε την Κύπρο στο Ριχάρδο, κι εκείνος την πούλησε στο Γάλλο ευγενή Γκι ντε Λουζινιάν.

Έτσι, από το 1192 άρχισε η περίοδος της Φραγκοκρατίας, που κράτησε ως το 1489. Κατά το διάστημα αυτό, η Λευκωσία ήταν η πρωτεύουσα του μεσαιωνικού βασιλείου της Κύπρου, έδρα των Λουζινιάν βασιλέων του νησιού, της Λατινικής Εκκλησίας και της φράγκικης διοίκησης. Κτίσθηκαν τότε τα τείχη της πόλης, όπως και πολλά λαμπρά ανάκτορα και άλλα οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων ο σωζόμενος και σήμερα μεγάλος γοτθικός καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας.

Το 1374 η Λευκωσία καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Γενουάτες, ενώ το 1426 καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς (Μαμελούκους της Αιγύπτου). Το 1489 η Κύπρος καταλήφθηκε από τη Βενετία και η Λευκωσία εξακολούθησε να είναι η πρωτεύουσα. Το 1567, όταν οι Βενετοί έκτισαν τις νέες οχυρώσεις της Λευκωσίας, αυτές που σώζονται ως σήμερα, γκρέμισαν όχι μόνο τις παλαιότερες αλλά και πολλά άλλα σημαντικά οικοδομήματα, όπως το βασιλικό ανάκτορο, ιδιωτικά ανάκτορα, εκκλησίες και μοναστήρια, τόσο των Ορθοδόξων όσο και των Λατίνων.

Το 1570 η Λευκωσία πολιορκήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους που είχαν εισβάλει στην Κύπρο. Η άμυνα των Βενετών ήταν προβληματική, αλλά η πόλη άντεξε μια σκληρή πολιορκία για 40 ημέρες, μέχρι την πτώση της στις 9 Σεπτεμβρίου 1570. Το 1821, στην πλατεία, μπροστά στο σεράι του Τούρκου πασά, καρατομήθηκε ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός κι οι πρόκριτοι της πόλης.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1570- 1878), η Λευκωσία παρέμεινε πρωτεύουσα της Κύπρου, αλλά γνώρισε την παρακμή (όπως και ολόκληρη η Κύπρος άλλωστε) και κατέληξε να είναι μια μικρή και άσημη πόλη, κλεισμένη στα ψηλά της τείχη.

Άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Άγγλους, το 1878. Στα χρόνια της αγγλικής κατοχής υπήρξε έδρα του Άγγλου αρμοστή. Το 1905 αρχίζει να λειτουργεί ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος που ένωνε τη Λευκωσία με τη Μόρφου και την Ευρύχου (στα δυτικά) και την Αμμόχωστο (στα ανατολικά). Μεγάλη όμως ακμή άρχισε να γνωρίζει μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, το 1960, οπότε και έγινε πρωτεύουσα του κράτους. Ωστόσο η πόλη συνέχισε να είναι διαχωρισμένη σε δύο τομείς, τον ελληνικό και τον τουρκικό. Λόγω των διακοινοτικών ταραχών, που άρχισαν τα Χριστούγεννα του 1963, η πόλη μοιράστηκε σε ελληνικό και σε τουρκικό τμήμα.

Το δημοψήφισμα που οργάνωσε η Εκκλησία το 1950, στο οποίο η πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων τάχθηκε υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα, προετοίμασε το έδαφος για τη λαϊκή εξέγερση που τον Απρίλιο του 1955 εξερράγη και εκφράστηκε με τη βία. Η Λευκωσία ως η έδρα της κυβέρνησης και της Εθναρχίας αποτέλεσε το κύριο θέατρο, των πολιτικών συγκρούσεων. Την ίδια περίοδο, η συνεχιζόμενη βία και η κήρυξη έκτακτης ανάγκης το Νοέμβριο του 1955, μετέτρεψε τη Λευκωσία σε μια μαχόμενη πρωτεύουσα με ένοπλες δυνάμεις ασφαλείας. Η οδός Λήδρας, η εμπορική οδός, έγινε «το μίλι της δολοφονίας».

Η υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου το Φεβρουάριο του 1959 σημάδεψε την απαρχή μιας περιόδου αλλαγών. Την 1η Μαρτίου 1959, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ επέστρεψε στο νησί μετά από τρία χρόνια εξορίας. Σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού, 200.000 κόσμος, τον καλωσόρισαν σε όλη τη διαδρομή από το αεροδρόμιο μέχρι την Αρχιεπισκοπή στην παλιά Λευκωσία.

Ο Μακάριος χαιρέτησε τα πλήθη από το μπαλκόνι του Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου και είπε: “Ας απλώσουμε χέρι φιλίας και συνεργασίας… Έχουμε κληθεί να μεταμορφώσουμε το νησί μας σε μια γέφυρα που θα ενώνει και δεν θα χωρίζει τις αντίπαλες δυνάμεις”. Στους μήνες που ακολούθησαν, η Λευκωσία ετοιμαζόταν για τις διοικητικές και συνταγματικές αλλαγές προς την ανεξαρτησία. Στις 13 Δεκέμβρη 1959, ο Μακάριος εξελέγη Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και η Λευκωσία έγινε επίσημα πλέον πρωτεύουσα της.

Το 1960, η Λευκωσία γίνεται πρωτεύουσα της Κυπριακής Δημοκρατίας το σύνταγμα της οποίας στηρίζεται στη συνεργασία των δύο κοινοτήτων της νήσου, Ελλήνων και Τούρκων σε αναλογία πληθυσμού επτά προς τρία. Οι Ελληνοκύπριοι αποτελούσαν το 80% του πληθυσμού της νήσου και οι Τουρκοκύπριοι το 18%. Το υπόλοιπο 2% αποτελείται από Λατίνους, Αρμένιους και Μαρωνίτες, οι οποίοι μετά την ανεξαρτησία επέλεξαν να ανήκουν στην Ελληνοκυπριακή πλευρά.

Το Δεκέμβρη του 1963, μετά από μια συνταγματική κρίση, ακολούθησαν συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με αποτέλεσμα η πρωτεύουσα Λευκωσία να χωριστεί σε Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό τομέα. Η διαχωριστική γραμμή που χωρίζει την πόλη ονομάστηκε "Πράσινη" γιατί το μελάνι, με το οποίο ο υπεύθυνος των Ηνωμένων Εθνών χάραξε πάνω στο χάρτη της πόλης τη γραμμή αντιπαράταξης, ήταν πράσινο.

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 εναντίον της νόμιμης κυπριακής κυβέρνησης έδωσε το πρόσχημα στην Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974 και να προωθήσει τα επεκτατικά της σχέδια Η Άγκυρα προσπάθησε να παρουσιάσει την εισβολή ως μια δήθεν ειρηνευτική επιχείρηση που αποσκοπούσε στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και στην προστασία των Τουρκοκυπρίων. Στις 14 Αυγούστου 1974, άρχιζε ο β΄ γύρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο που είχε ως αποτέλεσμα τα πιο κάτω τραγικά συνεπακόλουθα:

α). Το 37% του κυπριακού εδάφους βρίσκεται υπό κατοχή παρά τα επανειλημμένα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και άλλων Διεθνών Οργανισμών για σεβασμό της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. β). 5.000 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, 180.000 προσφυγοποιήθηκαν ενώ 1.619 είναι ακόμα αγνοούμενοι.

Από το 1974, ο κυπριακός λαός βιώνει το δράμα μιας πατρίδας διχοτομημένης, με την "Πράσινη Γραμμή" να τέμνει στα δυο την καρδιά της πρωτεύουσας Λευκωσίας συνθλίβοντας τα όνειρα των κατοίκων της. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974 η Λευκωσία προέβαλε σημαντική αντίσταση κατά των Τούρκων εισβολέων, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν να περάσουν στο νότιο τμήμα της πόλης. Κατά την επιδρομή και τις μάχες που ακολούθησαν, στη Λευκωσία καταστράφηκαν πολλά κτίρια, νοσοκομεία, καθώς επίσης και το αεροδρόμιο από το συνεχή βομβαρδισμό των τουρκικών αεροπλάνων. Σήμερα, η "Πράσινη Γραμμή" αποτελεί το σύνορο μεταξύ της τουρκοκρατούμενης Κύπρου και της ελεύθερης, καθώς και τόπο στάθμευσης της ειρηνευτικής δυνάμεως του Ο.Η.Ε.

Πριν από τον Ιούλιο του 1974 είχε πληθυσμό που ξεπερνούσε τις 55.000 μαζί με τα προάστια, από τα οποία τα 4/5 περίπου ήταν Ελληνοκύπριοι. Περιβάλλεται από τα ερείπια του βενετικού κάστρου, που στη θέση της τάφρου του υπάρχει ένα θαυμάσιο άλσος. Έχει 11 μεγάλες εκκλησίες και τα τεμένη που υπάρχουν είναι μεσαιωνικές εκκλησίες που μετατράπηκαν από τους Τούρκους σε μωαμεθανικούς ναούς. Είναι η έδρα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου και διαθέτει το περίφημο Παγκύπριο Γυμνάσιο, που ιδρύθηκε το 1812 από τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό κι έβγαλε τόσους ήρωες μαθητές στα χρόνια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Τέλος, το αεροδρόμιο της Λευκωσίας ήταν το κύριο και μοναδικό πολιτικό αεροδρόμιο όλου του νησιού και λειτουργούσε για πολλά χρόνια πριν από το 1974, καθώς αποτελούσε κόμβο για τις αεροπορικές συγκοινωνίες της Μέσης Ανατολής. Από τότε παραμένει κλειστό.

Διαμονή

Τα ξενοδοχεία της Λευκωσίας είναι λίγα και εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο άτομα που την επισκέπτονται για επαγγελματικούς λόγους. Υπάρχουν, επίσης, μερικές επιλογές για τουρίστες, ενώ για διαμονή σε αγροτουριστικά καταλύματα, πρέπει κάποιος να πάει στο χωριό Λυθροδόντα ή και πιο μακριά.